Техникалық тастар

Техникалық алмас

Солтүстік Қазақстанда (Көкшетау ауданы) техникалық алмастың қоры бойынша бірегей құмдыкөл кенорны барланған. Кенорын микроалмас концентрациясының кеңістікте әркелкілігі бойынша ерекшеленеді және ол жойқын мөлшерге дейін жетеді. Кенорын өнеркәсіптік игеруге даярланған. Ауданда құмдыкөлдік типті жаңа бес алмасты белдем (Кенеткөл, Шығыс және Батыс Қарлыңкөл, Ащыкөл және Баршын) анықталған. Түрпі (абразив) тастар - корунд, микрокварцит, анартас. Қазақстанда қоры бойынша өте ерекше Семізбүғы корунд кенорны орналасқан. Одан 50 жыл ішінде (1926-1977 жж) 150 мың тоннаға жуық жоғары сапалы корунд кені өндірілген. Кенорын консервацияда. Корундтың қалдық қоры - 11,5 мың тонна. Корундты делювийлік шашылымнан алу да резерві бар (15 мың тонна шамасында). Орталық Қазақстанның Мойынты ауданында алдын ала дерек бойынша екі ірі - Шешенқора (қоры 60 мың тонна) және Жанет (75 мың тонна) кенорындары кеніндегі корундтың мөлшері төмен. Табиғи түрпілерге Қазақстанда кең дамыған халцедонның кейбір сорттары (халцедон шақпақтастар) жатады. Халцедонның басты кенорындары (Ақмамедбүлақ, Белтабай, Приозерное, Шабақты, Қайназар, Көктал, т.б.) Қаратауда орналасқан. Түрпілік халцедонның жалпы қоры 30 мың тонна шамасында. Шикізаттың бір бөлігі әр түрлі бұйымдар даярлау үшін (түйгіш, матрица және т.б.) техникалық тас ретінде пайдаланыла алады. Халцедонның әсем нақышты түрлестері зергерлік-әшекей тас болып табылады, олардың қоры дербес есептелген. Микрокварцит түрпі ретінде Бурылбайтал кенорнында алдын ала бағаланған (400 млн. тонна шамасында). Кварц-далашпат шикізатының түрпі ретінде есептелген қоры негізінен Шығыс Қазаңстандағы Қалба сирек металды пегматит кенорындары (Жоғарғы Баймырза, Бакенді, Қалайытапқан, Ахметкино, Жоғарғы Лабоксай, т.б.) үлесіне тиеді. Бұл қордың жиынтық шамасы 10 млн. тоннаны құрайды. Шикізат тантал кенін өндіргенде ілеспе түрінде айырып алынады. Қазақстанда түрпілік қасиеттері бар альмандин анартасының бірқатар кенорындары мен кенбілінімдері белгілі ( Қайыңды , Қараүңгір, Бірғыз, Қасқасу, т.б.). Кенбілініміердін барлығы нашар зерттелген, таужыныстардан анарт а с т ы айырып алу мүмкіндігі төмен (30-85%).

Оптикалық материал (пьезооптикалық шикізат)

Шикізаттың Бұл түріне пьезо- және оптикалық кварц (оның ішінде балқытуға жарамды) пен оптикалық флюорит жатады. Қазақстанда пьезооптикалық шикізаттың бірнеше кенорны барланған. Орталық Қазақстанда - Ақтас, Надырбай, т.б. (пьезокварц, тау хрусталі, балқытылатын кварц), Қатпар (пьезокварц пен оптикалық флюорит), Кент (оптикалық флюорит); Шығыс Қазақстанда - Ақжайлау (пьезокварц пен оптикалық флюорит), Друзовое (тау хрусталі); Батыс Қазақстанда - АҚШ оқы, Талдық, Қайыңды, Төлепсай (оптикалық шыны қайнатуға жарамды кварцтың қоры ондаған мың тонна); Оңтүстік Қазақстанда - Сарыкөл (оптикалық кварц), Қызылбелдеу (оптикалық флюорит, оның ішінде балқытуға да жарамды), т.б. кенорындар анықталған. Кенорындардың көпшілік бөлігі игерілмеген.