Торбернит

Торбернит (швед химигі Торберн Бергманның құрметіне аталған), мыс-уранды слюда – фосфаттар класының минералы. Хим. формуласы: [[Cu[UO2]2[PO4]28–12H2O]], құрамы: CuO – 7,73%, UO3 – 57,50%, P2O5 – 14,50%, H2O – 20,30%. Тетрагондық сингонияда кристалданады. Кристалдық құрылымы қабатталған типті; уранил-анионды [] қабаттар үш өлшемді қаңқаға қабат аралық катион (Cu2+) және су молекулаларының көмегімен байланысқан. Жеке кристалдары жапырақ, бипирамида тәрізденіп, қабыршақ, ұнтақ, пластинка сияқты агрегаттар құрайды. Түсі көкшіл жасыл, изумруд немесе көк алма тәріздес; әйнекше жарқырайды. Жіктілігі жетілген, қатт. 2 – 2,5, тығызд. 3,260 – 3,600 г/см3, радиоактивтілігі өте жоғары. Сұйытылған минералды қышқылдарда жақсы ериді. Уран минералдарының үгілуі кезінде түзіледі. Т-тен уран алынады. Қазақстандағы, Франциядағы, Англиядағы, т.б. уран кен орындарында кездеседі.

Torbernite
Torbernite - Entraygues, Aveyron, Midi-Pyrénées, France
Негізі
Санаты	Минерал
Химиялық формуласы	Үлгі:Copper(Үлгі:UraniumҮлгі:Oxygen2)2(Үлгі:PhosphorusҮлгі:Oxygen4)2Үлгі:Hydrate (hydrated copper uranyl phosphate)
Strunz classification	08.EB.05
Ерекшеліктері
Молярлық массасы	641 – 713, depending the degree of water loss
Түсі	Emerald green to apple green
Кристал пішіні	Tabular crystals; Foliated to earthy masses and encrustations
Сингониясы	Tetragonal
Twinning	Rare on [110]
Үгітіндісі	[001] Perfect; [100] Distinct
Агреттары	Brittle
Моль шкаласы бойынша минерал қаттылығы	2 - 2.5
Streak	Pale green
Diaphaneity	Transparent to subtranslucent
Үлес салмағы	3.2
Оптикалық сипаты	Uniaxial (-)
Refractive index	nω = 1.590 - 1.592 nε = 1.581 - 1.582
Birefringence	δ = 0.009 - 0.010
Pleochroism	Visible
Melting point	Decompose before
Fusibility	Decompose before
Басқа сипаттамалары	Radioactive
Дереккөздер

Пайдаланылған әдебиет

Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы", 8 том