Тоғышар

Тоғышар. Түсіндірме сөздіктегі мағынасы — ой өрісі тар, ұсақ (адам). «Ол — өз заманында көп тоғышармен жалғыз алысқан жан, айтар сөз көп» (С. Талжанов, Ұлдай.). «Ораздының баласы он үшінде баспын дер, тоғышардың баласы жиырма бесінде жаспын дер» сияқты халық арасында мақал да бар. «Оразды» сөзінің төркіні жөнінде жазған автор бар. Сондықтан біз тек «тоғышар» төркініне іздеу саламыз. Бір тілдік деректе «тучар» тұлғасына «сауда адамы» (купед) деген мағына береді де, араб тілінен ауысқандығы айтылады. Саудамен айналысқан адам сол кәсібінен басқа нәрсеге зейін қоймауын ескерсек, қазіргі түсінігіміздегі тоғышар сипатына сай келетіндігі көрінеді. Бұл — бірінші жорамал. «Тоғышар» сөзінің төркіні дерлік мәліметті моңғол тобындағы тілдерден де ұшыратамыз. моңғолша «догшин», қалмақ тілінде «догшарх» сөздері — біріншісінде—«мейірімсіз, қатал», екіншісінде — «мейірімсіздік, қаталдық жасау» мағыналарында қолданылады. Ойлап қараған жанға мұндай қылықтар жасау да ой өрісі тар адамдарға тән. Бұл дерек бойынша, біздегі «тоғышар» төркіні моңғол, қалмақ тілдері деуге тура келеді. Ой елегінен өткізе келгенде соңғы болжам шындыққа жақын, жанаса түсетін сияқты. Сонда «тоғышардың» алғашқы мағынасы — қатал, мейірімсіз, дөрекі.