Туркана
Туркана (ньитурка́на) — Кенияның солтүстік-батысындағы Шығыс Нилоттар тобының халқы. Халық саны 988,6 мың адам. (2009, халық санағы). Сонымен қатар Эфиопияда да қоныстанған (40 мың адам).[1]
| ньитурка́на | |
| Туркана | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
998 600 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдар, мұсылмандар |
Тілі өңдеу
Тілі - туркана тілі (дониро, буми).[2]
Діні өңдеу
Дәстүрлі нанымдар сақталған, кейбірі мұсылмандар.[3]
Кәсібі өңдеу
Туркандар – малының атын шығарып, ыждағаттылықпен бағып-қаққан жалынды малшылар. Сүт және басқа сүт өнімдері (май, йогурт), сондай-ақ қан Туркана тағамында маңызды; тері, мүйіз, сүйектер де олардың материалдық мәдениетіне жатады. Түйе сүт пен ет береді және қалыңдық құнына пайдаланылады. Ешкі мен қой да ұсталады. Мал сойылып, еті қоғамға бөлінеді. Туркана мал шаруашылығымен айналысады, маусымнан маусымға бірдей ортақ жайылымдарды аралайды және тары мен көкөністерді өсіру үшін ылғалды маусымдық аймақтарға оралады. Жабайы жаңғақтар, жидектер, аң және балықтар да маңызды тамақ көздері болып табылады.[4][5]
Тұрмыс салты өңдеу
Туркана шағын отбасыларда көшпелі жүреді. Неке патрилокальды. Турқандар ру басылары басқаратын бірнеше рулық топтарға бөлінеді. Ерлердің жас топтары, олардың ішіндегі ең маңыздылары 15-45 жастағы еркектерді біріктіретін моран-жауынгерлері тән.
Отбасылық дәстүрлер қызықты. Егер отбасы үйленуді шешсе, онда олар алдымен бала туып, алғашқы қадамдарын жасаған сәтті күтуі керек. Кейін отбасы баланың дені сау (жүретініне) көз жеткізгеннен кейін ғана олар толыққанды ерлі-зайыпты аталады.
Олар тоқылған лашықтарда тұрып, аумақтарын қамыс қоршаумен қоршайды. XX ғасырдың ортасынан бастап негізгі әкімшілік-шаруашылық мекемелері бар тұрақты елді мекендер пайда болды.
Бұрынғы кезде киім ерлерге арналған матадан жасалған жамылғы және әйелдер үшін алжапқышпен шектелген. Көптеген зергерлік бұйымдар, күрделі шаш үлгілері және денені бояу жиі кездеседі. Ер адамдар найза, пышақ және қалқан ұстайды.
Тамағы негізінен сүт, азырақ ет, малдың жаңа қаны тұтынылады.[6][7][8]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4210040
- ↑ Туркана https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1339457
- ↑ Значение слова туркана https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0
- ↑ Народы и культуры Туркана https://travel-journal.ru/ethno/46/1377/
- ↑ Туркана - Британская онлайн-энциклопедия https://bfjaawards.com/ru/pages/38324-turkana--britannica-online-encyclopedia
- ↑ народы мира / Туркана http://www.etnolog.ru/people.php?id=TRKA
- ↑ "Туркана": Племя, в котором пара может пожениться после того, как их ребенок сделает первый шаг https://dzen.ru/a/Xu3UYSk2ZiCPSed6
- ↑ Знакомьтесь: Туркана - африканское племя http://okafrica.org/turkana-afrikanskoe-plemya