Тыныбек хан — Алтын Орданың 10-шы ханы.

Тыныбек хан
Тыныбек хан
Лауазымы
Алтын Орданың 10-шы ханы
1342 — 1342
Ізашары Өзбек хан
Ізбасары Жәнібек хан
Өмірбаяны
Діні Ислам
Дүниеге келуі Белгісіз
Қайтыс болуы 1342 (1342)
Династия Шыңғыс әулеті
Әкесі Өзбек хан

Басқаруы өңдеу

Әкесі Өзбек ханның көз жұмған қаралы хабары Тыныбекке Ақ Ордада жүргенде жеткен болатын.Әкесі оны Ақ Ордаға 1328 жылы жіберген болатын.Тыныбек таққа құрылтай шақырылмай отырды.Олай болған себебі,Өзбек хан кезінде Алтын Ордада хан билігі әбден күшейіп, құрылтай шақырудың қажеті болған жоқ.Жаңа әміршіге әкесінен мұраға алып империя қалды.

XIV ғасырдың бірінші жартысында өмір сүрген араб тарихшысы әл-Омари көпес Бедр әд-Дин Хасан ар-Румидің айтуы бойынша Алтын Орданың шекара аймақтарын баяндап жазады.

Ол былай деп түсіндіреді:"Бұл мемлекеттің Жейхун жақтан шекарасы-Хорезм, Сығанақ, Сайрам, Жаркент, Жент, Сарай, Маджар, Азақ, Ақща-кермен, Кафа, Судақ, Саксин, Укек, Бұлғар, Сібір аймағы, Ібір, Башқырд және Чулыман. Ширван аймағының бір кенті Баку қаласы,түркілер Димирқапу деп атайтын"Темір қақпа" соған жақын". Тыныбектің билікке келуі Византия империясындағы биліктің ауысуымен тұспа-тұс келді.

1341 жылы 15 маусымда Константинопольде III Андроник Палеолог қайтыс болды. Империя тағына оның 18 жасар ұлы V Иоанн отырды.Бірақ империяны іс жүзінде оның анасы Анна Савойская мен регент Иоанн Кантакузин басқарды,ол өз саясатын жүргізуге кіріседі.Осыған орай,күзде Адрианопольде оған қарсы көтеріліс шықты,Иоанн Кантакузин өзінің туған жері Дидимотик қаласына қашып кетеді.Кешікпей көтеріліс үкімет әскерімен басып-жаншылды.

1341 жылдың 26 қазанында жақтастары VI Иоанн Кантакузинді император жариялайды.Ол V Иоанн мен анасы Анна Савойскаяға кешіріммен қарады.

VI Иоанн Константинопольді басып алуға әрекет жасады,алайда бұл бірнеше жылға созылған соғысқа айналды.Сонымен қатар,Византияда азамат соғысы әлі де болса жалғасып жатты.Кезекті бір жеңілістен соң VI Иоанн Сербияға барып жасырынды.Сербия королі Стефан Душан әуелі қашқынға көмектеспек болады,бірақ артынша бұл ойынан айнып,оның жауларына қол ұшын береді.Соғысқа басқа елдер де араласады.Соңында,Византияны түріктер басып алады.Византияда азамат соғысы жүріп жатқанда,Алтын Ордада билік басына басқа әмірші келді.Шейх-Увейстің сөзіне қарағанда,Тыныбек әкесінен кейін көп ұзамай бауыры Жәнібектің қолынан мерт болған.[1]

Дереккөздер өңдеу

  1. Бегалин Қайрат.Алтын Орда хандары.-Алматы:"Аруна"баспасы,2011.-272 бет("Оқушылар энциклопедиясы "топтамасы)

Тағы қараңыз өңдеу