Тілдің қоғамдық қызметі

Тіл – адамзат қоғамында өмір сүретін әлеуметтік құбылыс. Демек, кез келген қоғамда тіл коммуникативтік (қарым-қатынас құралы), экспрессивтік (ойды жарыққа шығару құралы), конструктивтік (ойлау құралы) және аккумулятивтік (тәжірибе мен білімнен жиналған дағды) қызметтерін атқарады. Бұлар тілдің түрлі кезеңдеріндегі даму деңгейлеріне тән және өзіндік жүйесінде өзгермейтін туа бітті компоненттері болып табылатын негізгі қызметтері деп аталады. Ал тілдің қоғамдық қызметі – бұл тілдің сол негізгі қызметтерінің түрлі әлеуметтік орталарда, қоғамдық өмір салаларында және әр түрлі мақсаттар мен жағдаяттарда пайдаланылуы мен қолданылуының көрінісі.

Тіл-тілдің атқаратын қоғамдық қызметі әр түрлі деңгейде болуы мүмкін. Әсіресе көптілді қоғамда тілдер тұтынушылар тарапынан таңдалып, талғанып қолданылады. Міне, осыдан келіп, дүниедегі қай тіл болмасын өзіндік ішкі жүйелілік, құрылымдық жағынан өзге тілдермен артық-кем деп салыстыруға болмайтын жеке дара адамзаттық құндылық болып табылса да, сол аумақта (белгілі бір мемлекет, әкімшілік аумақ т.б.) атқаратын қоғамдық қызметі тұрғысынан олардың өзара теңдігі жойылып, бірінің екіншіден не артықшылығы, не кемдігі пайда болады. Тілдің қоғамдық қызметінің кеңеюі оның сөздік құрамының ұлғаюына әсер етеді, кейде қандай да бір грамматикалық құбылыстың пайда болуына не бұрынғысының жетілуіне септігін тигізеді. Айталық, Қазақстан Республикасында қай тілді «мықты тіл» немесе «ірі тіл» деп атауға болады? деген сұрақ тууы мүмкін. Көпшілік халықтың төрттен бірі үшін ана тілі болып есептелетін, сөйлеушісі бір миллионнан асатын, кейде бүкіл орта мектепті бітірушілердің кем дегенде тең жартысы оқу тілі ретінде меңгерген тіл «ірі» «мықты» тіл болып есептелетін ескерсек, республикада екі ғана «ірі» тіл бар. Олар - әуелі қазақ тілі, онан соң орыс тілі. «Ірі» тілдер қатарынан «үміткерлер»: неміс, украин тілдері.