Түйемойынит

Түйемойынит, тюямунит (Қырғызстандағы Түйемойын елді мекенінен табылуына байланысты аталған) – уран слюдалары тобына жататын минерал. Химиялық формуласы: CaU₂[VO₄]2O₄*8H₂O, құрамы: CaO – 5,87%, UO₃ – 59,96%, V2O₅ – 19,06%, H₂O – 15,11%. Ромбылық сингонияда кристалданып, жұқа пластинка тәрізді кристалдар түзеді. Минералдық агрегаттары қабыршақ, топыраққа ұқсас масса түрінде болады. Түсі ашық сары; жылтыр, жымдастығы жақсы жетілген, қаттылығы Мосс шкаласы бойынша 2 – 2,5, тығыздығы 3,41 – 4,35 г/см3, радиоактивтілігі күшті. Түйемойынит экзогендік процестер нәтижесінде уран минералдарының тотығуынан пайда болатын гипс және органик. заттармен бірге шөгінді тау жыныстарында кездеседі. Түйемойыниттен уран алынады.

• Жаратылысы. Тюямунит уранды минералдардың бетінде үгілу-өзгеру әсерінен экзогендік тотығуда пайда болады. Мұның пайда болуына бір жағынан органикалық (ваннадийлі) заттардың әсері тиеді. Тюямунит радиоактив заттар айырып алу үшін қолданылады. Кендері КСРО-да тюямунит кені Орта Азияда және шет елдердегі кені Юта Колорадода (АҚШ) кездеседі.