Түймебас

Түймебас (лат. Serratula) – астралылар тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдік.

Түймебас
Serratula tinctoria
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар (unranked) Asterids Сабы: Asterales Тұқымдасы: Asteraceae Кіші тұқымдасы: Carduoideae Тайпасы: Cynareae Кіші тайпасы: Centaureinae Тегі: Serratula L.
Үлгілік түрі
Serratula tinctoria L.
түрлері
40 түрі белгілі

Қазақстанның барлық аймақтарындағы тау етегінде, тастақты беткейлерде, жазық жерлерде, сортаңды шабындықтар мен қияқөлең өскен батпақты жерлерде өсетін 16 түрі бар. Ішінде жиі кездесетіні – тәжілік түймебас (S. coronata). Оның биіктігі 35 – 150 см. Тамыры жуан, сүректенген, бірнеше бөлікке тарамданған. Сабақтары бұтақты, қауырсын жапырақтарының шеті тілімделген. Қошқыл күлгін түсті гүлінің шеткілерінде аналық гүлдері орналасады, қалған бөлігіндегі гүлдері – қосжынысты, себет гүлшоғырына топталған. Маусым – қыркүйек айларында гүлдеп, шілде – қыркүйекте жеміс салады.Жемісі – қоңыр түсті, тықыр дәнек, айдары бар. Тәжілік Түймебас – дәрілік, шірнелі өсімдік және одан бояу алынады. Жетісу (Жоңғар), Теріскей және Іле Алатауларында өсетін жоңғар түймебасы (S. dshungarіca) – өте сирек кездесетін эндемикті түр ретінде қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.