Түрліжапырақты қызғалдақ

Түрліжапырақты қызғалдақ
	;
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Өсімдіктер;
Бөлімі:	Гүлді өсімдіктер;
Табы:	Дара жарнақтылар;
Сабы:	Liliales;
Тұқымдасы:	Liliaceae;
Кіші тұқымдасы:	Lilioideae;
Тегі:	Tulipa;
Түрі:	T. heterophylla;
Екі-есімді атауы
	Tulipa heterophylla; (Regel) Baker, 1874

Түрліжапырақты қызғалдақ (лат. Tulipa heterophylla) – лалагүлдер тұқымдасының қызғалдақ туысына жататын көп жылдық жуашықты өсімдік.

Биіктігі 5 - 15 см,пиязшығы ұзынша жұмыртқа тәрізді,жуандығы 1- 1,5 см,жұқа қабықты,қара қоңыр,жалаңаш,сабақтың түбі қабықпен қоршалған,ұшы созылыңқы. Сабағы жалаңаш; жапырақ саны екеу,едәуір қайрылған,қарама-қарсы орналасқан,сызықты таспа тәрізді,тегіс,гүлден аспайды. Гүлі біреу,әдетте бір шетіне шамалы иілген;гүл серігі сары,сырты жасыл,ұзындығы 15 - 30 мм,доғал,кері сопақша таспа тәрізді,тең ; аталықтары гүл серігінен 1,5 есе қысқа,олардың жіпшелері сары,жалаңаш,тозаңдықтары сопақша эллипс тәрізді,ұзындығы 2,5 мм, сары; түйіні аталықтарына тең,бағаны ұзын;қорапшасы жіңішке цилиндрлі,ені 0,5 мм,ұзындығы 2 - 3,5 см,ұзын тұмсықты.

Маусым - шілде айларында гүлдейді.

Қазақстанда таралуы. Таудың альпілік белдеуіндегі тасты және шалғынды жерлерінде өседі.Іле,Күнгей Алатауында,Кетпен,Теріскей Алатауында кездеседі.

Ескерту: Алғашқыда 1868 жылы бұл <<қызғалдақты>> Э.Л.Регель Orythyia туысының түрі ретінде сипаттап жазды.Одан кейін 1874 И.Бейкер бұл түсініксіз өсімдікті қызғалдақтарға жатқызады.Гүлдің әдеттен тыс түріне қарап.1936 жылы М.Г.Попов оны қызғалдақтан алып,жаңа туысқа жатқызып,Э.Л.Регельдің құрметіне << Эдуардорегелия>> (Eduardoregelia heterophylla M.Pop.) деп атады.Кейбір жүйелеушілер тіпті гүл туыстығын сепкілгүлден (Fritillaria) іздеді.Қазіргі кезде бұл өсімдікті қайтадан қызғалдақ деп есептейді.Tulipa туысының жалпы сипаттамасына қарасақ,тұқымы жалпақ үшбұрышты қоңыр түсті десе,онда бұл <<қызғалдақтың>> нағыз қызғалдақпен ортақ ештеңесі болмайды.Тұқымы бұрышты цилиндрлі жауқарын (Erythronium) тұқымына ұқсас,бірақ өзіндік қосалқының дамымағанымен ерекшеленеді.Сонымен қатар,түрліжапырақты қызғалдақты тұқымынан өсіру,жауқарын сияқты өте қиын болып шықты.

Дереккөздер

Қазақстан қызғалдақтары Энциклопедиясынан