Тұрмағанбет қорымы

Тұрмағанбет қорымы — 19-20 ғғ., N045°25,441; E055°35.065 Ақтау қаласынан солтүстік-цығысқа қарай 33 қашырым, Шаршықұдық құдығынан шығысқа қарай 6 шақырым жерде орналасқан. "Көшпелілердің мәдени мұра мәселесі бойынша Қазақстан ғылыми-зерттеу институты" экспедициясы (2007 ж) зерттеген. Қорымда 40-тан астам қабір үсті құрылысы, оның ішінде 18 тас қоршау мен қам кесектен қаланған 5 қоршау, 7 тас үйіндісі, кесене, 9 құлпытас ескерткіші бар. Қорымдағы ескерткіштерден Кіші жүз руларының таңбаларын анықтауға болады.

Мұндағы кесене бір бөлмелі, дулыға тәрізді күмбезді және пішінді түйіншекпен әспеттелген. Қабырға қаландысы жақсылап өңделген ұлутастан саз балшық арқылы байланыстырылып өрілген. Есік қуысы тік бұрышты пішінде, шығыңқы болып тұратындай етіп жасалған. Ішкі жақ қабырғасы да геометриялық және өсімдік өрнектерімен безендіріліп, түрлі бояумен сырланған.

Қорымның ортасында тік бұрышты жоспарлы, центрлік типтегі сағанатам орналасқан. Оның қабырғасы 2 параллель қатармен жалпақ тастас қаланып, орта кеңістігі нығыздап толтырылған. Сырт қабырғасы жақсылап өңделіп, сұлбалық өсімдік элементті және түрлі өрнектермен әшекейленген. Қорымдағы құлпытастардың жай тегістік бетті, жоғары жағы үш бұрышты және дөңгеленген түрде, өсімдік өрнектерімен безендірілген. Кесененің қабырғааралық тегістік беттері уақыт табынан зақымдалған. Сол сияқты сағанатамның да сол қабырғасы қаландысы бұзылған.

Қорымдағы тас қоршаулар жерлеу ескерткіштерінің басым бөлігін құрайды. Осы қатарда төртқұлақ тәрізді қабір құрлысы жалпақ ұлутастардан көлбейлей қойып қаланған. Үлкен сомтас кесектері шала өңделіп, қоршаулардың біршамасы осы тастардан қаланған.