Әділетті төрт халифа

Әділетті төрт халифа (الخلفاء الراشدون әд-Хулафаур Рашидун) - Мұхаммед пайғамбардан соң халифатты басқарған әділетті төрт Әбу Бәкір, Омар, Осман ибн Аффан және Әли ибн Әбу Талиб халифа-сахабалар.

Халифат, 622–750      Мұхаммед пайғамбар дәуіріндегі халифаттың кеңеюуі, 622–632      Әділетті халифалар дәуіріндегі халифаттың кеңеюуі, 632–661      Умайяд халифаты, 661–750

Осман сөзінің арабша жазылуы, Стамбұл, Айя София

Мұхаммед (оң жақта) және Әли (сол жақта) сөздерінің арабша жазылуы

Пайғамбар қайтыс болған соң

Мұхаммед пайғамбар Раббысынан алған уахиларымен адамдық қасиеттерден жұрдай болған араб қоғамындағы адами құндылықтардың толығымен жоғалып кетуін тежеп, адамдардың өмірге деген көзқарасын тұтастай өзгертті. Ол өз қызметін толық орындап, бұл істі жалғастырар артында сахаба жамағатын тастап кетті. Ислам туын биікте желбірету жолындағы шайқаста жанын пида етуден тайынбаған сахабалар Аллаһ пен Расулының разылығын дүниенің көз тартып, көңіл байлар алдамшы салтанатынан әрқашан да жоғары қойды. Алғашқы Ислам мемлекетінде Пайғамбардан кейін билік басына келген төрт халифа әділдікті орнату, халықты жоқшылық пен азғындықтан құтқару, мейірімділік пен жанашырлық, халықты бір-бірінен бөле-жармай бәріне тең қарау секілді қасиеттері арқылы қайталанбас, біртуар басшылар ретінде адамзат тарихының абыройлы беттерінен ойып тұрып орын алды.

Ел басқарған жылдары

Әділетті халифалардың ел басқарған жылдары-Христиан жыл санағы бойынша

---

Әділетті халифалар - һижри жыл санағы бойынша

Халифа есімі	Халифалық жылы	туған, қайтыс болған жылы
Әбу Бәкір	11 жыл - 13 жыл	Һижреттен бұрын 38 жыл - 13 жыл
Омар ибн әл-Хаттаб	13 жыл - 23 жыл	һижреттен бұрын 27 жыл - 23 жыл
Осман ибн Аффан	23 жыл - 35 жыл	һижреттен бұрын 33 жыл - 35 жыл
Әли ибн Абу Толиб	35 жыл - 40 жыл	һижреттен бұрын 11 жыл - 40 жыл

Әділетті халифалар

Отыз жылдық бұл қысқа заман «Хулафаур Рашидин дәуірі» (әділетті, турашыл халифалар) делінеді. Осы уақыт аралығында мемлекет басқару ісінде Исламдық басқарудың ең тамаша үлгісі көрсетілді. Төрт халифа да ел билеген кезінде қарапайымдылық пен кішіпейілділікті паш етіп, жұрт сүйіспеншілігіне бөленді.

Әбу бәкір әл-Сыддық

Әбу Бәкір халифа болмай тұрып Синх аймағындағы халықтың қойларын сауып, оларға жәрдемдесетін. Ол халифа болып тағайындалған кезде көрші аймақтағы бір күңнің: “Сірә, Әбу Бәкір бұдан кейін біздің қойларымызды саумас”, – дегенін естіген Әбу Бәкір: “керісінше, өміріммен ант етейін, мен бұдан кейін де қойларыңызды сауамын. Мойныма алған бұл жауапкершілік мінез-құлқым мен әдеттерімді өзгерте қоймас”, – деп жауап берген. Ол қой саууды Мәдинаның орталығына көшкенге дейін алты ай бойы жалғастырған.

Омар ибн әл-Хаттаб

Хазірет Омар (р.а.) да саудамен айналысатын. Ол мемлекет басшысы болып тағайындалғаннан кейін халық қамына кірісіп, саудамен айналысуға уақыты қалмағанды. Сахабалардың ұйғаруымен оған өзіне және отбасына жетерліктей ғана айлық бекітілді. Омар бұған қанағат етіп ризашылық көрсетті.

Осман ибн Аффан

Хазірет Осман (р.а.) қызметкерлерге айлық таратқан кезінде, жағдайы нашарларға өз байлығынан қосымша қаражат бөлетін. Онсыз да Осман (р.а.) жомарттығымен, садақа таратуымен және Аллаһ жолында дүние бағыштауымен атағы шыққан кісі еді.

Әли ибн Әбу Талиб

Хазірет Әлидің де жағдайы осы кейіптен тыс кетпеді. Осы орайда, сол шақта салтанат құрған әділдік пен теңдіктен бір шағын мысал келтіре кетпекпіз. Бір күні хазірет Әлиге Жуда ибн Хубайра келіп: – Ей, мүминдердің басшысы! Кейде біреуі сені жанындай жақсы көретін, екіншісі саған жаны қас екі адам келіп сенің төрелігіңе жүгінеді. Сен екінші адамдікін – дұрыс, бірінші адамдікін – жаңылыс дейсің. Бұл қалай болғаны? – деп сұрағанда, оған хазірет Әли: – Бұл өте күрделі мәселе... Бұл іс маған ғана байланысты болса, өзімнің пайдама қарай шешер едім. Бірақ бұл Аллаһтың әмір еткен әділдік жүйесі болғандықтан, оны бұзуға менің хақым жоқ,– деп жауап берген.

Олар әділетті болды

Халифалардың қара қылды қақ жарған турашылдығы Исламдық тәрбиеден, Аллаһқа деген сүйіспеншілік пен қорқыныштан туындаған еді. Олар Аллаһ тағаланың алдында өз жауапкершіліктерін терең сезініп, қандай да бір қате басқан қадамдары болса, қияметте оған жауап беретіндіктеріне сенетін. Олардың басқаруындағы халық та Ислам тәрбиесінде болғандықтан, басшыларына қалтқысыз бағынды. Осылайша, алқаракөк аспаннан сәуле шашқан жұлдыздар шоғырындай боп тарихтың айқара бетіне өрнек салып, өшпес із қалдырған бірқауым үмбет пайда болды.