Уикимедиа қозғалысы
Уикимедиа қозғалысы немесе Уикимедиа — Уикимедиа жобаларына және оларға қолдау көрсететін ұйымдарға үлес қосушылардың әлемдік қауымдастығы.
| Уикимедиа қозғалысы | |
 | |
| Мүшелік: |
Еркін |
|---|---|
| Ұйым түрі: | |
| Ресми тілі: |
326 тіл |
| Басшылары | |
| https://www.wikimedia.org/ | |
 Уикимедиа қозғалысы Ортаққорда | |
Тарихы өңдеу
Қозғалыс Уикипедия қауымдастығынан туындады және кейіннен Ортаққор және Wikidata сияқты басқа Wikimedia жобаларына, сондай-ақ МедиаУики бағдарламалық жасақтама қауымдастығына тарады.[1] Бұл еріктілерге дүние жүзіндегі көптеген ұйымдар, соның ішінде әлемдік Уикимедиа қоры, аймақтық Уикимедиа ұйымдары (Ресейде — Уикимедиа РУ), тақырыптық ұйымдар мен Башқұртстанның Уикимедиашылары, Эрзя тіліндегі уикимедияшылар және «Дон Уикимедиашылар тобы» сияқты қатысушы топтары қолдау көрсетеді.
Уикилер мен медиадан алынған «Уикимедиа» атауын алғаш рет американдық жазушы Шелдон Рэмптон ағылшын тіліндегі Уикисөздік тарату тізіміндегі жазбасында 2003 жылы наурызда – Уикипедиядан кейінгі екінші уики жобасы болғаннан кейін үш ай өткен соң пайдаланды. Джимми Уэлйс; үш айдан кейін Уикимедиа қоры жарияланды және құрылды.[2][3] «Уикимедиа» термині Уикимедиа жобаларынада қатысты болуы мүмкін.
Уики-жобалар өңдеу
- Уикипедия — ашық энциклопедия;
- Уикисөздік — ашық сөздік;
- Уикикітап — ашық оқулықтар;
- Уикихабар — тегін ақпарат көзі;
- Уикидәйек — дәйексөздер жинағы;
- Уикиқайнар — ашық кітапхана;
- Уикисабақ — ашық оқу қоғамдастығы;
- Уикисаяхат — дүниежүзілік саяхатқа тегін гид;
- Уикитүрлер — тірі организмдер түрлерінің тегін каталогы;
- Ортаққор — еркін медиабанк;
- Уикидерек — адамдар да, машиналар да пайдалана алатын және өңдей алатын еркін және ашық білім базасы болып табылады.
- Абстрак Уикипедия — Уикипедияның құрылымдық деректерін пайдалана отырып, Уикипедияның тілден тәуелсіз нұсқасын жасау жобасы.
Ұйымдар өңдеу
Жобалық қауымдастықтар өңдеу
Уикимедиа қауымдастығы жалғыз уикилерге арналған бірнеше қауымдастықты қамтиды.
Мета қауымдастығы өңдеу
Аударма және басқару талқылаулары өтетін Мета-Уикиде жасалған көптілді кросс-жобалар қауымдастығы. Бұдан басқа бірқатар қауымдастықтар мен уикилер шықты, соның ішінде Аутрич және Стратегия уикилері, Қор және Уикидерек ұсыныстары.
Уикипедия қауымдастығы өңдеу
Уикипедия қауымдастығы — Уикипедия онлайн энциклопедиясының авторларының қауымдастығы. Ол қатысушылардан (Уикипедияшылар), кейбір жұмыс істейтін Уикипедия боттарынан және админстраторлардан тұрады. Арбитраждық комитет (немесе әкімші) — Уикипедиядағы даулар бойынша соңғы инстанция соты.[4]
Уики-резидент өңдеу
Тұрғылықты жеріндегі Уикипедияшылар - бұл мәдени мекеменің жұмысын жобаларға біріктіруге көмектесу үшін ынтымақтасатын Уикипедияшылар мен Уикимедиашылар. Олар ерікті немесе жалдамалы, толық емес немесе толық жұмыс күні болуы мүмкін.
Тақырыптық ұйымдар өңдеу
Тақырыптық ұйымдар – тақырыптық аймақтағы Уикимедиа жобаларын қолдау үшін құрылған тарауларға ұқсас қайырымдылық ұйымдар. 2021 жылға қарай мұндай екі ұйым бар.[5][6][7]
Уикимедиа тараулары өңдеу
Ұлттық және аймақтық қауымдастық топтарында Уикимедиа жобаларын және олардың белгілі елдер мен географиялық аймақтардағы қатысушыларын қолдайтын тараулар, қайырымдылық ұйымдары бар. 2021 жылға қарай 39 тарау бар. Уақыт өте келе тараулар мен қорлар арасындағы келісімдер ресмиленді.[8][9]
Wikimedia Deutschland (WMDE) 2004 жылы өзінің алғашқы отырысын өткізген ең көне тарау болып табылады. 2016 жылы оның бюджеті 20 миллион еуро болды.[10][11] WMDE сияқты кейбір тараулар өз қаражатының бір бөлігін тікелей гранттар мен көмекші мүшеліктерден алады. Кейбіреулер өз қаражаттарын негізінен WMF-тің жылдық жоспар гранттарынан алады. 2019 жылғы жағдай бойынша WMF бюджетінің шамамен 10% тараулар мен тақырыптық ұйымдарға осылай бөлінеді.[5]
Уикимедиа қоры өңдеу
Уикимедиа Қоры — штаб-пәтері Сан-Францискода, Калифорнияда орналасқан американдық коммерциялық емес және қайырымдылық ұйым.[12] Ол домендік атауларға ие және қозғалыс веб-сайттарының көпшілігін қолдайды.
Уикимедиа Қоры 2003 жылы Джимми Уйэлс тарапынан домендер мен сауда белгілеріне жауапты тәуелсіз қайырымдылық ұйымы болу үшін және Уикипедия мен оның қарындас жобалары болашақта коммерциялық емес құралдар арқылы қаржыландырылуы үшін құрылды. Оның мақсаты «... дүние жүзіндегі адамдарды тегін лицензия бойынша немесе қоғамдық игіліктерде білім беру мазмұнын жинауға және дамытуға және оны тиімді және жаһандық деңгейде таратуға мүмкіндік беру және тарту» болды.[13][14]
Уикимедиа Қорының 2015 жылғы қаржылық есебіне сәйкес, 2015 жылы қордың бюджеті 72 миллион АҚШ долларын құрап, оның жұмысына 52 миллион АҚШ долларын жұмсады және оның қорларын 82 миллион АҚШ долларына дейін арттырды.[15] Қор негізінен қайырымдылық арқылы қаржыландырылады, орташа қайырымдылық $15 құрайды.[16]
Уикимедиа қатысушылар топтары өңдеу
Түрлі Уикимедиа жобаларының 800-ден астам тіл басылымдары бар, олардың әрқайсысында ортақ қызығушылық салаларында жұмыс істейтін редакторлар тобы бар. Кейбіреулерінде өздерінің жоба беттері, мүшелік тізімдері және ашық тапсырмаларды бақылаушылары бар Уики-жобалар бар.[17] Кейбіреулер қозғалысты басқаруға қатысу үшін қауымдастық қатысушы топтары ретінде тіркеледі, қауымдастық логотиптерін уикилерден тыс пайдаланады және оқиғалар мен жобаларға гранттар алады. 2023 жылға қарай 140-тан астам пайдаланушылар тобы бар.[18]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Rampton, Sheldon Wikipedia English mailing list message (16 наурыз 2003).(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Jimmy Wales Announcing Wikimedia Foundation. mail:wikipedia-l (20 маусым 2003).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 26 қараша 2012.
- ↑ Florida Department of State, Division of Corporations. Wikimedia Foundation, Inc. Record Мұрағатталған 18 маусымның 2016 жылы. and Letters of Incoporation, Wikimedia Foundation Мұрағатталған 18 маусымның 2016 жылы., filed June 20, 2003
- ↑ Cohen, Noam. The Wars of Words on Wikipedia's Outskirts, The New York Times (June 7, 2009).
- ↑ a b Template:APG navigation – Meta (5 қыркүйек 2016).
- ↑ Wikimedia movement affiliates/Frequently asked questions – Meta (15 қыркүйек 2016).
- ↑ Wikimedia thematic organizations.
- ↑ Wikimedia chapters (ағыл.).
- ↑ Wikimedia chapters/Creation guide – Meta.
- ↑ Wikimedia chapters – Meta.
- ↑ Jahresplan 2016 – Wikimedia Deutschland (нем.) (Үлгі:TranslateDate/de).
- ↑ GuideStar – WIKIMEDIA FOUNDATION, INC..
- ↑ Neate, Rupert. Wikipedia founder Jimmy Wales goes bananas, The Daily Telegraph (October 7, 2008). «The encyclopedia's huge fan base became such a drain on Bomis's resources that Mr. Wales, and co-founder Larry Sanger, thought of a radical new funding model – charity.».
- ↑ Bylaws. Wikimedia Foundation.
- ↑ WIKIMEDIA FOUNDATION, INC. Financial Statements, June 30, 2015 and 2014.
- ↑ Frequently Asked Questions.
- ↑ WikiProjects – Meta (ағыл.).
- ↑ Wikimedia user groups – Meta. Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 сәуір 2023.
Сілтемелер өңдеу
- Wikimedia movement/ru Мета-уикидегі Уикимедиа қозғалысының құрылымының сипаттамасы
- strategy:Wikimedia movement
- MovementМұрағатталған 19 қазанның 2021 жылы. — Strategy Glossary
</noinclude>