Уролитиаз

Бүйрек – функцияларының біріне электролиттер мен метаболизм өнімдерінің фильтрациясы болып табылатын жұп мүше. Зәрдің құрамындағы бұл қосылыстар ағзадан шығарылуы тиіс. Бірақ кейбір химиялық қосылыстар зәрде ерімей, кристалдар түзіп, бүйректің ішінде, оның табақшаларында, түбекшесінде жиналып, бірітіндеп, кокременттерді түзеді. Тастардың химиялық құрамы, оның көлемі, сыртқы көрініс әртүрлі. Химиялық құрамы бойынша олар бейорганикалық және органикалық болып бөлінеді. Бейорганикалық тастарға: кальций оксалттары, кальций фосфаттары, ураттар, магний фосфаты, ал органикалық тастарға: цистинді, ксантинді тастар кіреді

Бүйректас ауруы

Hефролитиаз — урологиялық аурулардың ішінде бүйректерде конкрементердің жиналуымен сипатталатын жиі кездесетін ауру.

Тастардың пайда болу себептері

Тастардың пайда болуы белгілі бір зат алмасуының бұзылғандығының көрінісі болып есептеледі. Дегенмен де осы тас түзуші себептерді екі топқа бөліп қарау керек. Бірінші, жалпы себептерге белгілі бір минералдар алмасуының бұзылуы., А витаминінің жетіспеуі, Д витаминінің мөлшерден тыс көбейіп кетуі., кермек су ішу, ауаның ыссы жәнен құрғақ болуы және т.б. кіреді. Ал жергілікті себептерге: несеп жолдарының қабынуы, несеп ағардың туа пайда болған кемістікиері, несеп шығарылуының қиындауы, несептің қышқылдылығының немесе сілтілігіні ңарып кетуі және басқаларды кіргізуге болады. Тастардың алғашқы түзілуіні екі теориясы түсіндіріп береді. Қалыпты жағдайда несеп құрамында еріген кристалоидлты және ерімегне коллоидты бөлшектер бар. Коллоид заттр осы жердегі кристалдардыы бір –біріне жабысуына мүмкіндік бермей ергіен халде сақтайды. Физикалық-химиялық теория: бойынша осы тепе-теңдік бұзылғанда ғана кристалдар шөгіп тасқа айналады. Метаболизмді (фосфорлы-кальцийлі, зәр қышқылының т.б.) бұзушы факторларға зәршығару жолдарының инфекцияларын да жатқызуға болады. Фосфорлы-кальцийлі метаболизм бұзылыстары фосфат тәрізді конременттердің пайда болуына ықпал жасайды. Зәрқышқылды конкерменттердің (ураттардың) пайда болуы зәр қышқылы метаболизмінің бұзылыстары өз белоктарының ыдырауымен,алиментарлы фактор (тағамда бұршақтәрізділерде, етте болатын пуриндік негіздердің жеткіліксіздігі) (подагра кезінде) кезін.де көрініс табады. Ураттық тастардың пайда болуындағы тағы бір маңызды фактор зәрдің қышқылдылығының жоғарлауы (рН 5,5 төмен). Оксалатты тастардың пайда болуы ағзаға оксалаттардың артық мөлшерде түсуі немесе олардың организмде көп мөлшерде түзілуі жатады.

Клиникалық белгілері

•Конкременттер мөлшері әртүрлі – тарыдай ұсақтардан бастап гольф ойынына арналған шардайға дейін. Ұсақ конкременттер зәрмен бірге ауру сезімінсіз сыртқа шығуы мүмкін. Ал мөлшері 2-3 мм болатиын конкременттер несепағар обструкциясын шақырып, оның кеңейюіне әкеліп, бүйректің табақшалы-түбекшелі жүйесін бұзып, бел аймағындағы жедел спастикалық ауырсынулармен, жүрек айнумен, құсумен, гематуриямен жүреді.

•Бүйректас ауруы ұстамасыз кезеңі бірқалыпты, жүріс кезінде, селкілдегенде, ұзақ жүргенде қатаятын бел аймағының сыздап ауруымен жүреді.

•Нефролитиаз симптомсыз жүріп, рентгенологиялық немесе ультрадыбыстық зерттеу кезінде кездейсоқ табылуы мүмкін. Зәр анализінде микрогематурия анықтиалады. Уролитиаз кез келген жаста кездесуі мүмкін, 20-50 жас аралығында жиірік кездеседі. Несептас ауруы урологиялық бөлімге түсу себептерінің 30-40% құрайды. Уролитиаз ұзақ уақыт емделмеген жағдайда пиелит немесе пиелонефрит дамуы ықтимал.

Несептас ауруының дамуының қауіп-қатер факторлары

•Метаболикалық бұзылыстар (генетикалық шартты);

•Гормондық дисбаланс;

•Қоршаған орта факторлары;

•Диеталық факторлар;

•Зәрдің ұйып қалуына, созылмалы инфекциялық үрдістің дамуына әкелетін анатомиялық аномалиялар Қазіргі таңда зәртас ауруы кездесу жиілігі бойынша бүйрек пен зәршығару жолдарының арнайы емес қабыну ауруларынан кейін екінші орында тұр. Нефролитиаздың және олардың асқынуларын 3 жасқа дейінгі балаларда зерттеу нәтижелері бойынша көпшілік жағдайда (71%) әртүрлі соматикалық патологиялар жалпы клиникалық симптомдар мен синдромдар көрініснде байқалады. Уролитиаз калькулезды пиелонефритпен қосарлана жүреді, және ауыр түрлері әрбір екінші балада тіркеледі (49,3%). Қазірге дейін тастың пайда болуының нақты патогенез концепциясы жоқ. Зәртас ауыруын бүкіл организмде немесе зәршығару жүйесі дәрежесінде туа пайда болған немесе жүре пайда болған күрделі физико-химиялық үрдістермен сипатталатын полиэтиологиялық ауру болып табылады. Сөзсіз, әрине бұл мультифакторлы ауру және оның негізінде генотип пен қоршаған ортаның әсері жатыр.

Дереккөздер

↑ Case Study: Urolithiasis. Hole's Human Anatomy & Physiology. (ағылш.)

↑ Kidney Calculi. Mesh. (ағылш.)

↑ Dorlands Medical Dictionary:kidney stone. (ағылш.)

↑ Мочекаменная болезнь (уролитиаз)