У-син ілімі

У-син ілімі немесе өмір мен өлімнің өзара күрделі байланысын сипаттайтын бес алғашқы элемент, 5 стихия. Оның қалыптасуы Цзоу Янь (б.д.д. ІІІ ғ.) есімімен байланысты. Бұл ілім заттар мен құбылыстардың негізгі даму кезеңдерін бақылау нәтижесінде қалыптасқан. Атап айтқанда, кез келген зат немесе құбылыс мынадай даму кезеңдерін өтеді:

У-син пентаграммасы

Символдар	Мағынасы
ағаш	жаралу, пайда болу
от	ең жоғарғы белсенділік
металл	торығу
су	ең төменгі белсенділік, енжарлық

Осы 4 стихияға (элементтерге) сондай-ақ жер де қосылады, өйткені жоғарыда көрсетілген құбылыстар, процестер жер үстінде жүреді. У-син ілімі инь-янды зерттеу барысында пайда болғандықтан 5 стихиялар (элементтер) арасындағы байланыстар қарама-қарсы түрде болады: Су ағашты өсіреді. Ағаш жанған кезде отты жаратады. Оттан жер пайда болады. Жер қойнауында металл пайда болады. Металл балқыған кезде су тәрізді түрге айналады. Су отты өшіріп жояды. От металлды балқытып, оның күшін жояды. Металл (ара, балта) ағашты жояды. Ағаш тамырларымен жерді бұзады. Жер суды сіңіріп жояды. Ежелгі Қытай философиясында су, ағаш, от, жер металл элементтеріне, олардың екі түрлі өзара байланыстарына әмбебап сипат беріледі. Яғни, әлемнің әр затын немесе құбылысын осы 5 элементтермен байланыстыруға болады. Мәселен, адамды алатын болсақ, онда оның ішкі органдарын мынадай түрде жіктеуге негіз бар: бүйрек су элементіне жатады, бауыр - ағашқа, жүрек - отқа, өт (селезенка) - жерге, өкпе- металлға. Бір қызығы, қазіргі заманғы медициналық зерттеулерге жүгінсек, айтып кеткен ішкі органдардың арасындағы оң және теріс байланыстарының дәлелденгендігіне көз жеткіземіз. Ежелгі Қытай философиясы басымды түрде көркем - әдеби формада дамып отырады. Философиялық ойлар, қағидалар, тұжырымдар көбінесе қысқа әңгімелер, афористік сентенциялар, нақыл сөздер, притчалар арқылы көрініс тапты деуге толық негіз бар.

1. Ежелгі Қытай философиясы практикалық өмірмен тығыз байланысты болды. Сол кездегі ойшылдардың қалыптастырған ақыл-кеңестері, ережелері, ұсыныстары, тегеуірінді талаптары (императивтері) адамдарды дұрыс өмір сүруге бағыттады.. Мысал ретінде Конфуцийдің “алтын ережесін” келтіруге болады: “Өзіңе тілемейтін нәрсені, басқаға жасама”.
2. Ежелгі Қытай философиясы өткен шаққа, дәстүрлерге бағытталды деуге болады. Конфуцийдің пікірінше, қоғамда орын алған зұлымдықтардың негізінде дәстүрлерді құрметтемеу, олардан бас тарту жатады.
3. Ежелгі Қытай философиясының даму барысында алуан түрлі философиялық мектептер өмір сүріп, өздерінің идеяларын қоғамға ұсынып отырды. “Алтын ғасыр” (б.д.д. 6-3 ғ.ғ.) кезеңінде 100-ден астам философиялық мектептердің ішінде тек қана алтауы маңызды болып табылады: 1) даосизм; 2) конфуцийшілдік; 3) инь-ян мектебі; 4) моизм; 5) легизм; 6) есімдер мектебі. Олардың арасында қытай халқының рухани мәдениетінде даосизм мен конфуцийшілдік бастапқы орын алады.