Фипа (вафипа) — Танзанияның оңтүстік-батысындағы және Замбия мен Малавидің шекаралас аймақтарындағы банту халқы.[1] Халқы муанга, пимбе (бапимбве), рунга, ванда және т.б.туыстас халықтарды қосқанда Танзанияда – 340 мың, Замбияда – 275 мың, Малавиде 165 мың адам.

Фипа
вафипа
Бүкіл халықтың саны

780 000

Ең көп таралған аймақтар
 Танзания

340 000

 Замбия

275 000

 Малави

165 000

Тілдері

кифипа тілі

Діні

дәстүрлі нанымдар, христиандық

Тілі

өңдеу

Тілі - кифипа тілі, банту тілдерінің шығыс тобына жатады.[2]

Діні

өңдеу

Фипаның көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, бірақ христиандар да бар.[3]

Кәсібі

өңдеу

Дәстүрлі кәсібі - қолмен атқарылатын егіншілік (тары, құмай, маниок, жержаңғақ, бұршақ, асқабақ, тәтті картоп, жүгері, банан). Негізгі қолөнері ағаш ою (маска, жиһаз, т.б.). Қазіргі заманғы Фипалар кофе және банан плантацияларында ауылшаруашылық қызметін атқарады.[4]

Тұрмыс салты

өңдеу

Дәстүрлі қоғамдық ұйым: көсемдік, аталық рулық топтар. Отбасы шағын, неке патрилокальды.

Елді мекендері шашыраңқы орналасқан. Тұрғын үйлері дөңгелек, балшықпен сыланған бұтақтардан жасалған, конустық төбесі бар.

Дәстүрлі тағамдары – бұқтырылған тағамдар, тары мен құмайдан жасалған ботқалар, ащы дәмдеуіштер қосылған бәліш, тамыр көкөністері (маниок, ямс, тәтті картоп) және банандарды қуырып, қайнатып жейді. Сыра пальмалар мен банандардың шырынынан жасалады. Өзен-көл аймақтарында балықты тұтынады.

Фипалар қара және ақ жолақтардан тұратын мата киді, дәстүрлі киім (белдік) тек жұмыс кезінде қолданылады.

Олардың әртүрлі музыкалық аспаптары бар (ішекті, үрмелі, ксилофондар, барабандар).[5]

Дереккөздер

өңдеу
  1. Большая Советская энциклопедия Вафипа https://my-dict.ru/dic/bolshaya-sovetskaya-enciklopediya/15088-vafipa/
  2. Большая Советская энциклопедия ВАФИПА https://rus-bse.slovaronline.com/12466-%D0%92%D0%B0%D1%84%D0%B8%D0%BF%D0%B0
  3. Фипа https://infoteach.ru/%D0%A4%D0%B8%D0%BF%D0%B0(қолжетпейтін сілтеме)
  4. Народы и культуры Фипа https://travel-journal.ru/ethno/48/346/(қолжетпейтін сілтеме)
  5. народы мира / Фипа http://www.etnolog.ru/people.php?id=FIPA