Фон (халық)

Фон (фонгбе) — эвелерге жақын халық. Олар Бениннің оңтүстік бөлігін және Нигерияның іргелес (оңтүстік-батыс) аймақтарын мекендейді. Саны - 3,5 миллионнан астам адам.

Фон
фонгбе
Бүкіл халықтың саны
3,5 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Бенин  Нигерия
Тілдері
фон тілі
Діні
дәстүрлі наным-сенімдер, христиандық

Тілі

Олар нигер-кордофан отбасының ква тобының фон тілінде (фонгбе немесе аджагбе) сөйлейді.

Діні

Фондар дәстүрлі наным-сенімдерді сақтайды (ата-бабалар культі, аспан, жер құдайларына табыну және т.б.), аз бөлігі христиандар (католиктер).

Тарихы

Фон халқының тарихы туралы 17 ғасырда, әсіресе Батыс Африка жағалауындағы еуропалық саяхатшылар мен саудагерлер жазған көптеген құжаттар бар. Бұл естеліктерде Уида немесе Абомей туралы айтады. Ең көп тарағаны 1793 жылы «Дагомей тарихы» деп аталатын кітапта Фон халқының аңыздарын, тарихын және құл саудасы тәжірибесін жазған құл саудагері Арчибальд Далзеллдің нұсқалары бар. 19-шы ғасырда және 20-шы ғасырдың басында, француздардың қатысуымен Бенинде және оған жақын аймақтарда отарлау кезеңі басталғасын, Фон халқына сілтеме жасайтын шығармалар пайда болды (мысалы, Эдуард Фоа, Н.Саваринов, Ле Херисс еңбектері және 1938 жылы жарық көрген М.Ж.Херсковицтің Фон халқы туралы антропологиялық зерттеулері). Бұл деректер Дагомеядағы Фон халқының патшалығы 18 ғасырдың басында, әсіресе 1740-шы жылдары король Агаджаның тұсында кеңейіп, олардың ішкі астанасы Абомейден Атлант мұхитының жағалауына дейін жеткенін көрсетеді.

Кәсібі

Дәстүрлі кәсібі қолмен атқарылатын егіншілік (маниок, ямс, жүгері) және майлы пальма жемістерін жинау кіреді. Дәстүрлі көркемдік қолөнерден - ағаш пен піл сүйегінен ою, кесте тігу, ою, қола құю дамыған.

Тұрмыс салты

Дәстүрлі әлеуметтік ұйымның негізін көп отбасылық қауымдастықтар құрайды. Жақындарын еске алуға арналған жерлеу және қайтыс болған рәсімдер маңызды оқиғалар болып табылады, оның ішінде жоқтау түрі ретінде барабан соғу және би билеу және марқұмның рухы ретінде өмірінің басталуын тойлау бірнеше күнге созылуы мүмкін.

Тұрғын үйлері - төбесі бар, төртбұрышты саман үйлерден тұрады, тұрғын үйлердің жанында астық қоймалары, мал қоралары және басқа да шаруашылық құрылыстары бар.

Халық ауыз әдебиеті (ертегілер, мақал-мәтелдер, тарихи аңыздар), оның ішінде музыка өнері дамыды.