Фукан (метеорит)
Фукан — 2000 жылы Қытайдың Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы аймағында, Фукан қаласының маңында табылған палласитті метеориттік темір тас.
Тарихы өңдеу
Фукан метеоритін 2000 жылы Қытайдың солтүстік-батысындағы Шыңжаң аймағындағы Фукан қаласының маңында американдық саяхатшы тапты. Бұл саяхатшы түскі ас кезінде алып тастың жанында тоқтап, металл және кристалдары бар тасқа көзі түседі. Ол тастың бір бөлігін бөліп алып, оларды талдау үшін Америка Құрама Штаттарына жіберді. Кенеттен зерттеушілер оған сирек кездесетін метеоритке тап болғанын хабарлады. Американдық ғалымдар бұл метеориттің бөліктері екенін растады. Ғажайып метеориттің жасы 4,5 миллиард жыл, бұл біздің планетамызбен бірдей.[1] Сыбыстар бірден тез арада тарала бастады, көп ұзамай елге келген туристер кәдесый ретінде одан бір бөлікті бөліп алу үшін сол аймаққа асықты. Осылайша, үкімет аумақты қоршау керек екенін түсіп қолға алған кезде, Фукан метеориті қырық килограмға бөлшектенген болатын. Сайып келгенде, қытайлықтар тасты алып тастап, оны аукционда сатылатын бірнеше бөлікке кесуді ұйғарды. Салмағы 30 келіден асатын олардың бір бөлігі американдық табиғи тарих мұражайына сыйға тартылды.[2]
2005 жылдың ақпанында бұл нұсқа Tucson Gem and Mineral Show көрмесінде көрсетіліп, оны НАСА-ның OSIRIS-REx миссиясының бас тергеушісі, Аризона университетінің планетарлық ғылым және космохимия профессоры Д.С.Лоретта байқады. Кейіннен Фуканның қалған бөлігі (массасы 983 кг, турист бөліп алған 20 кг қоспағанда) Аризона университетінде зерттелді.[3]
Сипаттама өңдеу
Фукан метеоритінің, сондай-ақ басқа палласиттердің пайда болуы мүлдем анық емес. Алайда, олар балқытылған және сараланған астероид пен оның айналасындағы оливин мантиясының шекарасында пайда болған деп саналады.
Фукан метеориті палласит деп аталатын тасты-темір метеоритке жататыны анықталды. Тасты темір метеориттері метеорит темірінен және силикаттардан тең пропорцияда тұрады. Мұндай метеориттер палласиттер класына жатады. Олар 1772 жылы алғашқы метеоритті — Паллас темірін егжей-тегжейлі зерттеген неміс ғалымы Питер Палластың есімімен аталады (қазір бұл метеориттің үлгісі В.И. Вернадский атындағы Геологиялық мұражайда сақтаулы).[4]
Фукан (Fukang) – тасты-темір метеориттерінің түрі, көбінесе мұндай метеориттердің негізі 50% темір-никельден және 50% оливиннен тұрады, оны кейде ғарыштық асыл тастар деп те атайды. Оливин - жарық түскен кезде алтынмен жарқыраған мөлдір кристалдардың бөліктері тасқа сирек сұлулық береді. Оливиннің екінші атауы - хризолит, ол жерде кең таралғанына қарамастан, Фукандағыдай үлкен кристалдары табиғатта кездеспейді.[5]
Фукан метеоритінің сатылымға шығарылуы өңдеу
Фукан метеориті Багам аралдарынан келген аукционшының әрекеттері арқылы кең танымал болды. 2008 жылы Марвин Киллгор ғарыштық зергерлік бұйымдарды Нью-Йорк аукциондарының бірінде сатуға шешім қабылдады. Бұл 2008 жылдың 30 сәуірінде болды. Бастапқы құны 2 миллион долларды құрады, бірақ сатып алушылар табылмады.[6] Фукан метеоритінің керемет сұлулығына байланысты коллекционерлер арасында сұраныс артып келеді. Салмағы 419,5 кг болатын бұл метеориттің ең үлкен бөлігі қазіргі уақытта беймәлім коллекционерлерде сақтаулы. Фуканның кішкене бөліктері әлемнің әртүрлі елдерінде аукциондарда сатылды. 1 грамм бағалы метеорит 40-50 АҚШ долларына сатылады.[7]
Жақында Фукан метеоритінің бір бөлігі аукционда сатылды. 2021 жылдың ақпан айында Christie’s айтуынша, ол "жер бетіндегі ең әдемі тіршілік иелерінің соңғы бөлігін"сатқан. Метеориттің тек осы бөлігі сатушыға 30 000 АҚШ долларын әкелді, себебі бұл"қарапайым метеорит" емес. палласиттер-метеориттердің өте сирек кездесетін түрі. Фукан метеориті 21 ғасырдағы ең үлкен метеорит ашылуларының бірі ретінде саналады.[8]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ https://kulturologia.ru/blogs/230513/18377/ Метеорит Фукан - драгоценный космический подарок весом в 1000 кг
- ↑ https://travelask.ru/blog/posts/17565-fukan-samyy-volshebnyy-meteorit-iz-naydennyh-na-zemle-kotoro Фукан — самый волшебный метеорит из найденных на Земле, которому 4,5 миллиарда лет
- ↑ https://www.epochtimes.ru/zagadka-kosmicheskogo-prisheltsa-meteorit-fukan-v-kitae-99037498/ Загадка космического пришельца: метеорит Фукан в Китае
- ↑ https://elementy.ru/kartinka_dnya/102/Meteorit_Fukan Метеорит Фукан
- ↑ https://zen.yandex.ru/media/petzona/zvezdnyi-kamen-fukan-samyi-krasivyi-meteorit-na-zemle-5ffc844e4e7c415dee9836a1 Звездный камень Фукан - самый красивый метеорит на Земле
- ↑ https://cosmosplanet.ru/meteoriti-meteori/meteorit-fukan.html Метеорит Фукан
- ↑ https://factum-info.net/interesnoe/raznoe/345-zvjozdnyj-kamen-fukan-samyj-krasivyj-meteorit-na-zemle Звёздный камень Фукан – самый красивый метеорит на Земле
- ↑ https://www.ancient-origins.net/unexplained-phenomena/fukang-meteorite-007774?nopaging=1 Space Rock Mystery: Where Did the Fukang Meteorite Come From?