Халил хан (қазан ханы)
Халил хан (тат. Xälil, Хәлил, خلیل; қай. 1467, Қазан) — Қазан ханы (1465—1467), Махмұт ханның ұлы әрі мұрагері.
| Халил тат. Xälil | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 1465 — 1467 | |||
| Ізашары | Махмұт | ||
| Ізбасары | Ибраһим | ||
| Өмірбаяны | |||
| Діні | ислам | ||
| Дүниеге келуі | XV ғасыр | ||
| Қайтыс болуы | 1467 Қазан | ||
| Әкесі | Махмұт | ||
| Жұбайы | Нұрсұлтан | ||
өңдеу  |
|||
Әйелі Нұрсұлтан. Перзент сүймей қайтыс болды.
Халил хан Махмұттың үлкен ұлы және Қазанда туып-өскен алғашқы Қазан ханы болған - оның ата-бабалары Қазанға келгенде ересек жаста болған.
Халил ханның мінезі
өңдеуШұғыл мінезімен белгілі болған Халил хан бір жыл билік ішінде Қазан хандығын бірден екі соғыс қаупінің астына алды. III Иван жіберген хатын жыртып, ызамен таптады, сонымен бірге Ноғай елшісіне дөрекілік көрсетті. Расында, ноғайлармен қарым-қатынас қалпына келтіріліп, Халилдің ықпалды Ноғай бегі Темірдің қызы Нұрсұлтанға үйленуі арқылы нығайтылды.
Нұрсұлтан Қазанға 1466 жылы келді. Ол кезде ерте некеге тұру жиі кездесетін, ал қыз үйлену тойынан кейін жаңа ханбике болған кезде небәрі 15 жаста болатын. Халил мен Нұрсұлтанның балалары болмады - мұрагер қалдыруға үлгермей бір жылдан кейін хан кенеттен қайтыс болды.
Ол қайтыс болғаннан кейін, Нұрсұлтан Халил ханның мұрагері болған Халилдің інісі Ибраһимге тұрмысқа шықты. Сол күндері олар ежелгі түркі заңы бойынша әрекет етті - ағасы қайтыс болғаннан кейін оның балалары мен әйелдері сенің әйелің мен балаларың болады (қамқоршылық мағынасында).
Халил ханның қайтыс болуы
өңдеуХалил хан 1467 жылы Қазан хандығында бір жыл ғана билік етіп, тақты інісі Ибраһимге қалдырып, қайтыс болды. Нұсқалардың біріне сәйкес, Халил хан Қазан хандығы мен Алтын Орда арасындағы жаңадан ашылған ұрыс қимылдары барысында түрмеде қайтыс болды.
Сілтемелер
өңдеу- Howorth, Henry Hoyle. "History of the Mongols, from the 9th to the 19th Century. Part II, division I". The so-called tartars of Russia and Central Asia. Londres: Longmans, Green and Co, 1880.
- M. G. Khudyakov: Essays on the History of Kazan Khanate Мұрағатталған 23 сәуірдің 2013 жылы.
- Xälil Xan. Мұрағатталған 6 қыркүйектің 2019 жылы.