Халқаралық Алтын стандарты

Халқаралық Алтын Стандарты —

1. ) 19 ғ. мен 20 ғ-дың бас кезінде қолданыста болған халықаралық валюта жүйесі. Бұл жүйеге сәйкес негізгі төлем құралы — ақша айналысының жалпыға ортақ баламы мен негізі ретінде алтын пайдаланылды, яғни алтын құн өлшемі мен толымды айналыс құралы ретінде қолданылды. Ал ұлттық ақша өлшемінің құны ақша құрамындағы алтынның белгілі бір мөлшерінен көрініс тапты. Негізгі ерекшеліктері — алтын мәнеттің еркін шекімесі мен айналысы‚ алтынға шаққандағы (құйма‚ мәнет түріндегі) банкнот мөлшері. Мемлекет аралық валюталық қатынастарда алтын — ақша айналысының жүйесі ретінде алғаш рет Ұлыбританияда қалыптасты (1816 ж.)‚ Жапония мен Ресейде 1897 ж. белгіленді. Банкноттарды алтынға айырбастау және оны шет елге әкету 1-дүниежүз. соғыс кезінде АҚШ-тан басқа елдерде тоқтатылды. Халқаралық Алтын Стандарты-ның классик. нысаны — алтын-мәнет стандарты. Мұнда алтын мәнеттер айналыста жүрді, ал еркін несие ақшасы осы мәнеттерге еркін айырбасталып, инфляциядан құтқарды, өйткені алтын ақшаның артығы айналыстан қазынаға кетті. Көптеген елдерде алтын-мәнет стандарты 1-дүниежүз. соғыс басталғаннан кейін (АҚШ-та 1934 ж. қаңтарда) күшін жойды. 20-жылдардағы ақша реформасы нәтижесінде аз көлемде алтын-құйма стандарты және алтын-девиз стандарты түрлерінде қалпына келтірілді. Әлемдік экономиканың дағдарысы (1929 — 1933) салдарынан Халқаралық Алтын Стандарты күшін жойды. Халқаралық Алтын Стандарты валюта жүйесінің тұрпаты ретінде 19 ғ-да өнеркәсіптік төңкерістен кейін өзінен-өзі қалыптасты және Париж конференциясындағы келісімде (1867) алтын-мәнет стандарты ретінде заң жүзінде бекітілді. Генуэза валюта жүйесі (1922) мен Бреттон-Вуд валюта жүйесі (1944) халықар. алтын-девиз стандартына негізделді. Бұл стандарт Ямайка валюта жүйесі (1976 — 1978) шеңберінде СДР (ағыл. SDR — specіal drawіng rіghts — арнаулы өзара қарыз құқықтары) стандартымен ауыстырылды. Халқаралық Алтын Стандарты 1971 жылға дейін сақталды. Кейіннен өскелең шаруашылық байланыстардың ауқымы мен реттелетін нарықтық экономиканың шарттарына сай келмегендіктен қолданыстан қалды.
2. ) Елдің ақша және валюта қатынастарын ұйымдастыру нысаны, ол алтынды ақшалай тауар ретінде пайдалануға негізделген.

Сілтемелер:

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том