Хамса

Хамса (бестік, бес дастан деген мағына береді) — Шығыс әдебиетінде, соның ішінде түркі тілдес халықтар әдебиетінде ертеден орныққан дәстүр бойынша бір-бірімен жалғас, сабақтас жазылатын бес дастан. Бұл дәстүр Низамиден басталған. Оның “Хамса” деген атпен кейінірек біріктірілген бес дастаны мыналар: “Құпиялар қоймасы”, “Хосроу — Шырын”, “Ләйлі — Мәжнүн”, “Жеті сұлу”, “Ескендірнаме”. Шығыстың бір алуан ақындары осы үлгі бойынша бес дастан жазуды машық қылған. Дастандарды, негізінен белгілі тақырыпқа құрып, дайын суретті өзінше өрнектеп, өзгеше шеберлік танытуға тырысқан. Кейінгі ақындардың өзінен бұрынғы ақындар қалдырған нұсқаны өзіне үлгі тұтып, олармен өнер өлшесіп, поэзиялық жарысқа түсуі әдеби дәстүр болып қалыптасып, оны нәзира деп атаған. Осындай Хамса жазған ақындар ішінде Үндістанда өмір сүрген әмір Хұсырау Дехлеуи және атақты ақын Әлішер Науаи бар. Науаидің “Хамса” атап топтастырған дастандары: “Фархад — Шырын”, “Ләйлі — Мәжнүн”, “Сопылардың әбігері”, “Жеті қарақшы”, “Ескендірдің қорғаны”, яғни негізгі тақырыптары Низами дәстүрімен тікелей жалғас келеді.