Характерлі би

Характерлі би (мәнерлі, сипатты) – француз тіліде «De dance haracter» - сахналық бидің бір түрі. Бастапқы ұғымда ХҮІ-ХҮІІІ ғасыр араығында характерлі бейнелері бар , тұрмыстық образдағы бейнелер аталды. Көп жағдайда интермедияда кездесіп отырды. Басты іс-әрекет жасаушылар шеберлер, шаруалар, қарақшылар т.б. Би қимылдары белгілі бір кейіпкердің іс-әрекетін көрсететін қимылдардан тұрды, яғни қимылдар классикалық негізден ауықтып отырды. ХІХ ғасырда характерлік биді халық биінің сахнада өңделген биі деп атай бастады. Олар балет спектаклльдерінде кездесіп отырды. ХІХ ғаасырдың 1830-50 жылдарында ұлттық калоритке көп кқңіл бөліне бастады. Романтикалық балеттерде де ұлттық нақышта кездесе бастады.Характерллік бидің халық биінен айырмашылығы классикалық би жүйесінің тәсілдерін қолдану.

Тарихы

ХҮІІІ ғасырдың аяғында характерлік бидің экзерсисі қалыптасты. Уақыт өте оқу пәні ретінде жүйеге бекітілді. Барлық халық биінің қимылдары классикалық би шеңберінде орындалды. Қазіргі замандағы балет спектакльдерінде характерлік би эпизод ретінде кездеседі және ол толығымен балет мазмұнының кейіпкер образын ашудың тәсілі ретінде қабылданады. «Бахчисарайский фонтан», «Щелкунчик», «Князь Игорь».

ХІХ ғасырда Петербор-оратор училищесінде халық биі пән ретінде пайда бола бастады. Себебі, балеттік спектакльддерде венгр, испан билері орындала бастады. Характерлік билердің орындаушы шеберлері Герцер, Ширяев. ХІХ ғасырдың 90 ж – Ширяев өз ұсынысымен «Характерлік биді» жүйелендірді. Ол характерлік биді негізгі пән деңгеіне көтерді. Уақыт өте келе жаңа жаңашылдықты қолдаушылар көбейді. Оқу пәні ретінде басқа да хореографиялық училищелердің оқу бағдарламаларына енді. ХХ ғ. 20 жылд. Көптеген әуесқой би үйірмелері, ансамбльдері , студиялар, балет театрлары құрыла бастады. әртүрлі конкурстар, көркемдік-шығармашылық олимпиадалар өте бастады. Бұның бәрі жетекші мамандардың көбеюіне алып келді. Осы мәселені шешуге ескі мектептердің шеберлері үлкен роль атқарды. Ең басты жаңалықтардың бірі Лопухов, Ширяев, Бочаровтың «Основы характерного танца» кітабының жарық көруі болды. Көптеген жылдар бойы жинақтаған тәжірибенің арқасында бұл еңбек «Халықтық-сахналық биді оқытудағы » ең алғашқы кітап саналды. ҰОС кейін көптеген арнаулы оқу орындары ашыла бастады. «Халық биі» оқу процесінде үлкен орын алды. Пән негізгі ретінде характерлік биді оқытудың жүйесі алынды. Білімді мамандар әуесқой, кәсіби би ұжымдарын басқарды. Және халық хореографиясының дәстүрлерін сақтап, жалғастырып отырды. 1960 жылы өнер институттарның «Хореография бөлімдерінде балетмейстер-педагогтарды дайындай бастады. Кәсіби пәндердің ішінде «Халықтық-сахналық биге» үлкен көңіл бөлінді. Халықтық-сахналық би орындаушыларын және педагогтарын Луначарский атындағы Мемлекеттік театр өнері институының профессоры Ткаченко үлкен еңбек атқарды. Ол 1954 «Народный танец кітабын жазып шығарды. Бұл басылым 1967 жылы қайта шығарылды. Ткаченко станок жанындағы жаттығуларды жүйелеп , кеңейтті. Жаңа атаулар қолдана бастады. Сонымен қатар, Блатованың «Оқу-әдістемелік құралы», Борзованың 2 бөлімнен тұратын «КСРО халықтарының билері» атты және Ткаченконың «Халық биін оқыту әдістемесі» кітаптары жарық көрді. Халық биінің орындаушыларын дайындаудағы басты мақсаттардың бірі актерлық шеберлікті дамыту, дене қозғалғыш аппаратын дамыту, әр қимылдың мәнері сипатын меңгеру. Сахнада әр ұлттың өзіне тән ерекшелігін көрсетуге аталған талаптар өте маңызды орын алады.