Ха (халық)
Ха (баха, ваха) — Танзанияның солтүстік-батысында, Танганьика көлімен шектесетін Кигома аймағында орналасқан банту этникалық тобы. 2001 жылы Ха халқының саны 1 миллионнан 1,5 миллионға дейін болды, бұл оларды этникалық жағынан Танзаниядағы негізгі этникалық топтардың біріне айналдырды.[1]
| Ха | |
| баха, ваха | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
1-1,5 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Тілі
өңдеуДіні
өңдеуДінге сенушілер негізінен протестанттар.[3]
Тарихы
өңдеуХалар бұрын Бухта өмір сүргенін 19 ғасырда араб саяхатшылары мәлімдеген, ғасырдың аяғында бірнеше еуропалық зерттеушілер мен миссионерлер қысқа сапарлар жасады. Бірінші дүниежүзілік соғыстың соңына дейін бірнеше жыл бойы бұл аймақ неміс колониясының аз ғана қол астында болды. Бұрынғы Бельгиялық Конгодан (қазіргі Конго Демократиялық Республикасы) әскерлердің басып кіруінен кейін ағылшындар немістер орнатқан жанама басқару жүйесін күшейтті. Дегенмен, Ха екінші дүниежүзілік соғыс кезінде британдықтарды жұмыс күшімен қамтамасыз ете алмады, ал британдықтар кейіннен салықтарды, айыппұлдарды және жалақыны қамтитын реттеу жүйесін енгізді. Тәуелсіздік алғаннан бері Танзания үкіметі тәуелсіз корольдіктер мен этникалық бөліністерге негізделген саяси ұйымның жұмысын тоқтатты.[4]
Кәсібі
өңдеуДәстүрлі кәсіптері қолмен атқарылатын егіншілік (сорго, тары, жүгері, маниок, жержаңғақ, бұршақ, картоп, бидай) және мал шаруашылығы. Жерге меншік коммуналдық болып табылады, жайылымдық жерлер ортақ пайдаланылады.[5]
Тұрмыс салты
өңдеуРу-тайпалардың басында көсемдер тұрды. Дәстүрлі түрде олар экзогамдық патрилатеральды топтарға – рулар мен тектерге бөлінеді. Неке патрилокальды. Отбасы шағын, бұрын көп балалы отбасылар басым болған. Нормативтік моногамия христиандықты қабылдаған халық арасында пайда болды.
Елді мекендері – шаруа қожалығы, егістік алқаптар жер учаскесінің айналасында орналасқан. Дәстүрлі тұрғын үйлері - төбесі шөппен жабылған бамбуктан жасалған ара ұясы тәрізді үйшіктер, қазіргі халар көрші халықтардан алған тікбұрышты үйлерде тұрады.
Дәстүрлі киімдері - өсімдік талшықтары мен қабықтардан жасалған жамылғылар.
Дәстүрлі тағамдары - тары мен маниоктан жасалған ботқалар, көкөністерден дәмдеуіштері. Банандар сыра жасау үшін қолданылады.
Бай фольклоры (ертегілер, мақал-мәтелдер, нақыл сөздер) сақталған.[6]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Ха https://hmong.ru/wiki/Ha_people
- ↑ Ха http://www.aggregateria.com/KH/xa.html
- ↑ Ха https://school11bor.ru/20e12/%D0%A5%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Ха люди https://ru.sourcknowledge.com/ha-people
- ↑ Народы и культуры Ха https://travel-journal.ru/ethno/49/349/(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ народы мира/Ха http://www.etnolog.ru/people.php?id=HATA