Цзю Тан Шу

Цзю Тан Шу — қытай тіліндегі жылнамалық тарихи еңбек. Қытай тілінен аударғанда “Тан патшалығының көне тарихы” дегенді білдіреді. (“Тань” — Тан патшалығы, “Цзю” — көне, ескі, “шу” — жазу, кітап). Кейіннен Оу Янь Сю мен Сунь Ци сияқты тарихшылар “Цзю Тан Шудың” жалғасын жазып, оны “Синь Тан Шу” (“Жаңа Таңнама”) деп атады. “Цзю Тан Шуды” 941 — 45 ж. патша сарайындағы тарихшылар жазған. Шығарманың жарық көруіне патша уәзірі Лю Ци жауапты болғандықтан автор болып есептелген. Қолжазба нұсқасы 200 бумадан тұрады. Онда Тан патшалығының құрылған уақытынан бастап, 841 жылға дейінгі 230 жылдық тарихы баяндалған. Негізгі мәліметтер патша сарайындағы құжаттар мен “Патшалық тарихы” еңбегінен алынған. “Цзю Тан Шу” 3 бөлімнен тұрады:

1. “Бинь чжи” — патшалар мен олардың әулеттерінің ғұмырнамаларына;
2. “Чже” — сол кездегі патшалықтағы әлеум. оқиғалар мен табиғи құбылыстарға;
3. “Ле Чжуань” — патшалықтағы атақты адамдар мен жат елдердің тарихы мен қоғамдық жағдайлары, олардың Тан патшалығымен қа-рым-қатынастарына арналған. 3-бөлім көлемі жағынан ең үлкені болып табылады (150 бума).

Қазақстан мен Орта Азия жөніндегі құнды деректерді осы 3-бөлімнен табуға болады. “Цзю Тан Шуды” 1958 — 78 жылдар аралығында Қытай тарихшылары зерттеп, түсініктемелер беріп, жеке жинақ етіп баспадан шығарды. 1997 ж. бұл еңбек қайта басылды. 194 буманың “Түріктер” тарауында түркілер мен түргештер жөнінде, 148 буманың “Ұйғырлар” мен “Батыс өлкелер” тарауында Қазақстан тарихына байланысты аса бағалы деректер келтірілген.

Ciлтемелер :

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, XVIII том