ШахсевендерИранның солтүстік-батысындағы және Әзірбайжанның оңтүстік шығысындаығ түркі халықтары. Жалпы санв 85 мың адам.(2017).[1] Олар Ардебил және Мешкин шахсевендері болып бөлінеді. Әзірбайжандарға жақын, кейде олардың субэтникалық тобы болып саналады.

Шахсевендер
Бүкіл халықтың саны

85 000

Ең көп таралған аймақтар

 Иран  Әзербайжан

Тілдері

әзірбайжан тілі

Діні

суннизм

Тілі өңдеу

Әзірбайжан тілінің шығыс (мұған) диалектілерінде сөйлейді.[2]

Діні өңдеу

Дінге сенушілері - сүнниттік мұсылмандар.

Тарихы өңдеу

Бұл топтың құрылуы 16 ғасырда, шах Аббас I Қызылбастар көсемдері тайпасының ықпалын әлсірету мақсатында Қызылбас тайпалық бірлестігінің мүшелерінен арнайы жасақ құра бастады, жасақ Шахсевендер деп аталды. Аббас I тұсында Шахсевендерге Ардебил мен Мұған, Сава, Казвин аймақтарында үлкен жер иеліктері берілді. 19 ғасырдың аяғында Шахсевеннің көпшілігі отырықшы өмірге көшті. 1905-11 жылдардағы Иран революциясы жылдарында шахсевендердің басшылары монархия жағында болды. 20-30 жылдары Реза шах Пехлевидің елді орталықтандыру саясаты кезінде шахсевендер қарусыздандырылды. 1945-46 жылдардағы ұлттық-демократиялық қозғалыс кезеңінде Иранның солтүстік-батысында шахсевендердің жетекшілері реакцияны қолдады.[3][4]

Кәсібі өңдеу

Дәстүрлі кәсібі – көшпелі мал шаруашылығы (қой, ірі қара, түйе және жылқы). 19 ғасырдың аяғынан бастап отырықшы егіншілікке көшті.[5]

Өмір салты өңдеу

Олар тайпалық жіктелуді, исламға дейінгі кейбір әдет-ғұрыптарды (соның ішінде жерлеу рәсімдерін) сақтаған.

Дәстүрлі тұрғын үйлері – шатырлар, лашықтар.

Ерлер киімі – ақ немесе көк көйлек, қоңыр мата шалбар, ұзын қынама бел шапан, қозы терісінен бас киім. Қыста жеңі ұзын қой терісін киеді. Әйелдер киімі – көк көйлек, шаровар, жамылғы, жүннен тоқылған шұлықтар, алтын-күміс әшекейлер.

Тағамдары – палау, бұқтырылған ет, қой еті, сүт өнімдері.[5]

Дереккөздер өңдеу

  1. Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/4691531 Мұрағатталған 15 қаңтардың 2023 жылы.
  2. Шахсевены https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/478518
  3. Советская историческая энциклопедия - шахсевены http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/shahseveny
  4. Советская историческая энциклопедия https://gufo.me/dict/history_encyclopedia/%D0%A8%D0%90%D0%A5%D0%A1%D0%95%D0%92%D0%95%D0%9D%D0%AB
  5. a b народы мира / Шахсевены http://www.etnolog.ru/people.php?id=SHAH