Шағыр (көз)

 Басқа мағыналар үшін Шағыр деген бетті қараңыз.

Шағыр (көз). Көбіне көздің түсіне байланысты айтылатын сөз.

Енді түсіндірме сөздіктің осы жөніндегі анықтамасын, сөз қоспай, дәл келтірейік, «ағы мен аласы көп, шегір (көз)». Ізін суытпай, автор нұсқап отырған «шегір (көз)» түсінігін оқысақ: «сарғыш келген көз» делінген. Соңғы автор пікірі шындыққа бір табан жақын. Оны келтірген мысалдан көру де қиын емес. «Үйге Шегір көз, бетінде қаны жоқ, қатқан сары жігіт кірді» (I. Есенберлин, Қаһар). «Шағыр» сөзіне түсінік берген автордың мысалы — «Көзінің шағыры бар, қараңғыда қарап қалғанда, от жарқ еткендей болады» (3. Ақышев, Достарым.). Мына мысалдағы адамның көзі — мысықтың көзіндей. Ал ондай көздің қараңғыда жарық беруі түсіне байланысты. Осы автордың дұрыс не бұрыс пікірлерін анықтауды тілдік деректер төрелігіне салайық. М. Қашқари сөздігінде «чақыр» сөзінің мағынасын «күлгін-сүр» деп түсіндіреді де жақша ішінде «көзге байланысты» екендігі айтылады. Түрік тілінде чакыр — көкшіл, сұрғылт-көкшіл. Осы екі мәлімет, әсіресе, алғашқысы «шағыр» сөзінің қандай түсті көзге меншіктеле айтылатынын анықтағандай. Қазіргі қазақ тілінде де сол мағына, әзірге, жоғала қойған жоқ. Демек, «шағыр» дегенімізді көзге байланыстыра айтсақ, қазіргі түсінігімізде — «сұрғылт-көкшіл» (көз).