Шотланд-норвег соғысы

Шотланд-норвег соғысы — Шотландия патшалығы мен Норвегия патшалығының арасындағы 1262-1266 жылдары Шотландия жағалауынан бірнеше аралдардың даулы аумақтық үлестігіне байланысты болған қарулы қақтығыстар.

Шотланд-норвег соғысы
Дата	1262—1266
Орын	Негізінен Шотландияда, сондай-ақ Гебрид пен Оркней аралдарында
Нәтиже	Шотландияның жеңісі
Қарсыластар
Норвегия Шотландия
Тараптар күші
шамамен 120 әскери кемелер 12—20 мың жауынгер шамамен 8 мың жауынгер

Себептер мен алғышарттар

Норвегия патшалығының Гебрид аралдарына құқығын 1240 жылдары шотланд королі Александр II келіспеді. Ол ұзақ уақыт бойы Норвегиядан Гебрид аралдарын сатып алуды ұсынған болатын. Шотландияның барлық ұсыныстарына Норвегия королі Хакон Хаконарсон әрдайым бас тартып отырды, нәтижесінде 1262 жылы шотланд тағына отырған Александр ІІІ, егер Хакон аралдарды сатуға келіспесе, оларды күшпен тартып алатындығы туралы ультиматум жариялады.

Әскери іс-қимылдар барысы

Александрдың талаптарына жауап ретінде, Хокон ірі флот жинады (шамамен 120 әскери кеме) және 12 мыңдық (шамамен алғанда) әскерімен шотландық иеліктерін қорғау үшін Норвегиядан шықты. Арран аралына келіп, дауылды маусымның басталуына дейін созбақшы болған Александр III-мен келіссөз жүргізе бастады. Қарсыластың жоспарын түсінгенде, норвег патшасы бірінші болып шабуыл жасады, бірақ оның флоты қатты дауылға ұшырап, елеулі шығындарға ұшырады, нәтижесінде Хокон шегінуге мәжбүр болды. 1263 жылы норвегтер тағы да Шотландияға шабуыл жасауға тырысты, бірақ Ларгс түбіндегі шайқаста жеңіліске ұшырады. Бұл шайқас, ең үлкен және ең қанды емес, соған қарамастан Шотландияның соғыста нақты жеңісін білдірді. Хокон әскерімен Оркней аралдарына аттанды, сонда ол кенеттен 1263 жылы желтоқсанда қайтыс болды. Хаконның мұрагері Мэн және Гебрид аралдарын Александр III-ге беруге мәжбүр болды, бірақ ол Оркней мен Шетланд аралдарын өзінде сақтап қалды.

Соғыстың аяқталуы

1264 жылға қарай Шотландияның Гебридтерді басып алғанына қарамастан, соғыс ресми түрде 1266 жылы Пертте бейбітшілік туралы келісімнің жасалуымен аяқталды. Оның шартына сәйкес шотландықтар Гебридті 4000 белгісіне біржолғы төлеммен және жылына 100-ге жуық жүйелі төлеммен сатып алды.

Тағы қараңыз

• Ларгс түбіндегі шайқас

Көркем әдебиетте

• Сигрид Унсет. «Хествикеннен келген Аудунның ұлы - Улав» (1925)