Шошқалы қорымы

Шошқалы қорымы – көне үйсін мәдениетінің ескерткіші. Жамбыл облысы Ақшолақ станциясынан оңтүстік-шығысқа қарай 9 км жерде орналасқан. Құрамындағы 185 жерлеу орны екі түрге бөлінеді:

1. диаметрі 5 – 25 м, биіктігі 0,25 м аспайтын, тас аралас топырақ үйінділі дөңгелек обалар;
2. бұдан анағұрлым кішірек диаметрі 4,5 – 8,5 м, топырақ үйіндісі жоқ, сақиналы тас қаландылар.

Барлық нысандар үш негізгі топқа бөліне орналасқан, соның ішінде диаметрі 10 – 25 м болатын неғұрлым үлкенірек обалар батыс топта. 1970 жылы басында Жетісу археологиялық экспедициясы (жетекшісі А.Г. Максимова) мұнда жалпы саны 20-дан астам нысанды қазды.

Зерттеу нәтижелеріне қарағанда, обалар мен тас қаландылар бір мәдени үрдіске жатады, ал бұлардың сыртқы ерекшеліктері, астындағы қабірлердің өлшемдеріндегі айырмашылықтар (тас қаландылардың қабірлері де обалардағыдан кішірек, әрі саяз) жерленген адамдардың әлеуметтік жағдайына байланысты болса керек. Қабірлер (ұзындығы 1,5 – 3 м, ені 0,7 – 1 м, тереңдігі 0,5 – 1,5 м) негізінен батыстан шығысқа созыла орналасқан. Мүрделер созылыңқы күйде, басымен күнбатыс тарапқа қаратыла шалқасына жатқызылған. Қабір іші құрылысының жиі кездесетін бір ерекшелігі – ірге бойларында, бұрыштарда арнайы жасалған үңгіршелер, кертпіштер. Мұндай жерлерде мал етінен мүше немесе қыш ыдыс қойылатын болған. Бір обада (ғ127) қабір түбінде көл. 1,75×0,45×0,3 м болатын тас жәшік ашылды. Қойдың сүйектері, әсіресе, құйымшақ жиі кездескен. Көптеп табылған заттай деректер арасында негізгі орынды көзе, аяқ, құмыра, шара түріндегі қыш ыдыстар алады. Олардың көбі қолдан иленген, тек бір бөлігі ғана құмырашы дөңгелегінде жасалған қабырғасы жұқалау, тығыз иленген, неғұрлым жақсырақ күйдірілген ыдыстарға жатады. Басқадай заттар арасында темір пышақтар, түйреуіштер, түрлі моншақтар бар. Ғалымдар жерлеу ғұрпының, заттай айғақтардың ерекшеліктерін ескере келіп, Шошқалы қорымын көне үйсіндер мәдениетінің біздің заманымыз 1 – 3 ғасырларын қамтитын орта, яғни “Жетісу” сатысымен мерзімдеді.