Шығыс клубы

Шығыс клубы – мұсылман зиялыларының қоғамдық бірлестігі. 1907 ж. 1 желтоқсанда Қазан қаласында мұсылман зиялыларының ресми бірлестігі ретінде құрылды. Шығыс клубы өз мүшелері мен қонақтар үшін түрлі музыкалық және әдеби кештер, сахналық қойылымдар, халық шерулері мен ойындарын ұйымдастырып, бұл шараларға дәрістер оқу үшін түрлі ғылым салалары бойынша мамандарды шақырды. Шығыс клубы мұсылман зиялы қауымының нағыз рухани бірлесу орталығына айналды. Шығыс клубы жанында орыс-мұсылман кітапханасы, музыкалық аспаптар оркестрі жұмыс істеді. 20 ғасырдың бас кезінде императорлық Қазан университетінде, Қазан малдәрігерлік институты мен Қазан мұғалімдер семинариясында оқыған қазақ жастары Шығыс клубы жұмысына белсене қатысты, халық университеті деңгейінде өткізілетін кештерде қазақ әндері де орындалды. Қазан университетінде оқыған қазақ зиялысы, кейін Алашорда қозғалысының көрнекті қайраткерлерінің бірі болған заңгер У.Танашев клубтың белсенді мүшесі болып, Шығыс клубының басты органы – “Ақылдастар кеңесі” құрамына сайланды, Қазан мұсылмандары саяси қозғалысы басшыларының бірі болды. Шығыс клубы жұмысына қатысқан мұсылман жастары Ресей мұсылман студенттері Құрылтайын шақыру идеясын қызу қолдап, осы мақсатта 1913 ж. 14 сәуірде Хадиша Ямашеваның үйінде кеш өткізілді. Кешке Қазан университетінде оқитын қазақ жастары Б.Мәметов, И.Қашқынбаев, Ш.Бекмұхамедов, А.Имамбаев, т.б. мұсылман жастары қатысып, көпшілік дауыспен Имамбаев Бүкілресейлік мұсылман студенттері Құрылтайына делегат болып сайланды. Шығыс клубы жұмысында шыңдалған қазақ студенттері кейін көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері болды. Олардың арасында Мәметов, Танашев Алашорда үкіметі құрамына кірсе, Қашқынбаев халықтық кеңеске үміткер болды.

Пайдаланатын әдебиет

Кенжетаев Б.А., Казанские учебные заведения и процесс формирования казахской интеллигенции в середине 19 – начала 20 вв., Казань, 1998.

Сілтемелер

"Қазақ Энциклопедиясы", 9 том