Экстернализм
Экстернализм (кейде Экстерналдылық, ағылш. Externalism) — сана философиясындағы маңызды бір тезис болып, ол зерделі сананы жүйке жүйесінде (немесе мида) болып жатқан нәрселердің нәтижесі ғана емес, сондай-ақ ол субъектіден тысқары шындықтардың да нәтижесі. Ол сананы тек жүйке әрекетімен ғана түсіндіретін интернализмге қарама-қайшы ұстанымда. Экстернализм дегеніміз сана дегендік ми, немесе ми функциялары дегендік емес деген сенім.
"Сана дегеніміз не?" деген мәселеге қатысты экстернализмнің әртүрлі нұсқалары бар.[1] Экстернализм сыртқы факторлардың жүйке жүйесене жасаған ықпалына көбірек сәуле түсіреді. Бір ұшқары (extreme) көзқарас бойынша, сана сыртқы факторларға тәуелді болуы мүмкін. Ал, кері түрдегі ұшқары көзқарас бойынша, сана сыртқы факторларға сөзсіз тәуелді. Экстернализмдік не жүйке жүйесі ішінара, немесе толығымен сыртқы процестерден құралатыны туралы, немесе олармен бірдей екендігі туралы ұшқары көзқарастарды дәріптейді.
Экстернализм теориясының тағы бір маңызды өлшемі - сананың қандай аспектіге саятыны туралы. Кей экстерналистер сананың танымдық аспектісіне назар аударады, мысалы Энди Кларк, Дэвид Чалмерс,[2] Шон Галлахер[3] және басқалары[4]. Ал, өзгелері не сананың феноменалды аспектісіне, немесе зерделі санаға көңіл аударады. Кейбір философтар зерделі феноменалды мазмұн мен белсенділікті қарастырады, мысалы, Уильям Ликан[5], Алекс Бирн[6], немесе Франсуа Тонно[7], Тид Роквелл[8], немесе Риккардо Манзотти[9].
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Rowlands, M., (2003), Externalism. Putting Mind and World Back Together Again, Chesham, Acumen Publishing Limited.
- ↑ Clark, A. and D. Chalmers, (1999), "The Extended Mind." in Analysis, 58(1): 10-23.
- ↑ Gallagher, S., (2009), "Philosophical Antecedents of Situated Cognition" in P. Robbins and M. Aydede, Eds, The Cambridge Handbook of Situated Cognition, Cambridge, Cambridge University Press.
- ↑ Robbins, P. and M. Aydede, Eds, (2009), The Cambridge Handbook of Situated Cognition, Cambridge, Cambridge University Press.
- ↑ Lycan, W. G., (2001), "The Case for Phenomenal Externalism" in J. E. Tomberlin, Ed., Philosophical Perspectives, Vol. 15: Metaphysics, Atascadero, Ridgeview Publishing: 17-36.
- ↑ Byrne, A. and M. Tye, (2006), "Qualia ain't in the Head." in Noûs, 40(2): 241-255.
- ↑ Tonneau, F., (2004), "Consciousness Outside the Head." in Behavior and Philosophy, 32: 97-123.
- ↑ Rockwell, T., (2005), Neither Brain nor Ghost, Cambridge (Mass), MIT Press.
- ↑ Manzotti, R., (2006), "An alternative process view of conscious perception." in Journal of Consciousness Studies, 13(6): 45-79.