Ярым-Тепе

Ярым-Тепе, Жарымтепе - бірнеше төбеден құралған ежелгі егіншілер мекені (біздің заманымыздан бұрын 6 – 4 мың жылдықтарға жатады). Ирактың солтүстік-батысында, Тель-Афар қаласының жанында. 1969 жылдан КСРО ҒА (ғылым академиясы) екі төбені зерттеуде.

Ярым-Тепе мәдениеті

Ярым-Тепе 1(рим)- хассун мәдениетіне жатады. Бұл жерден осы мәдениеттің негізгі даму кезеңдерін көрсететін 13 құрылыс қабаттары табылды. Дені тік бұрышты 1500-ден аса тұрғын үйлер мен қыштан салынған пештер (ыдыс күйдіруге арналған екі сатылы пештер де бар) зерттелді. Сондай-ақ хассун және салмара мәдениеттеріне жататын құмыралар, тас дән ұсатқыштар, келі-келсап, орақ, тескіштер, біздер, балшықтан жасалған әйел мүсіндері тағы басқа заттар табылған. Сиыр сүйегі мен темірден жасалған бұйымдардың (қорғасын білезік, мыс моншақ, мыс кенінің кесектері) табылуы назар аударарлық нәрсе. Өйткені бұған дейін сиыр сүйегі ежелгі ескерткіштердің ешбірінде кездеспеген, ал металл бұйымдар тіпті Месопотамияның өзінде де ұшыраспаған.

Ярым-Тепе 2(рим) халаф мәдениетінен қалған мекен (біздің заманымыздан бұрын 5 мың жылдық). Бұл жерден 10 құрылыс қабаты табылды. Дені пішіні дөңгелек 300-ден аса тұрғын үйлер мен шаруашылық құрылыстары, әр түрлі ошақтар, сондай-ақ ертедегі діни орындардың жұрты табылған. Тұрғындар егіншілікпен, мал шаруашылығымен айналысқан. Дән қалдықтары, қой, өгіз, ешкі, шошқа сүйектері, тастан жасалған дән үккіш, келі, балта, құмыра, әшекей заттар, сүйектен жасалған біз, тескіш, көптеген қыш бұйымдар, әйел мүсіндері, геометриялық өрнектермен әшекеленіп, қара, қызыл, қоңыр түске боялған кесе, құмыра тағы басқа ыдыстар табылған. Кейбір құмыраларға балықтың, құстың, қарақұйрықтың тағы басқа жануарлардың суреттері салынған. Басқа халаф мекендерінде кездеспейтін кейбір қыш ыдыстардың үлгісі мен көркем суреттердің салыну мәнері Ярым-Тепе 2(рим)-нің Месопотамия мәдениетінен (біздің заманымыздан бұрын 5 мың жылдық) ерекше орын алатынын көрсетеді.

Қолданылған әдебиет

Мерперт Н. Я., Мунчаев Р. М., Раннеземледельческие поселения Северной Месопотамии, «Советские архивы», 1971, № 3.