Ғұмырнама

Ғұмырнама,мемуар (гр. bios - өмір, grapho - жазамын) - жеке тұлғаның өмірі мен атқарған жұмыстарының жылнамасы. Әде­биеттану ғылымында жазушының өмір жолын зерттеу. Бұл зерттеушілік жұмыс үшін өте қажетті, өйткені суреткердің өмірлік тәжірибесінің әлеуметтік тұрмыстық жай-күйі, толғаныстары көркем шығармашылықта кө­рініс береді. Көркем образдардың прототиптерін білуге, шығармашылық процесте жеке өмірлік материалдардың қорытылу жайын түсінуге, суреткердің лабораториялық құпиясын ашуға көмектеседі. Сондай-ақ, күнделіктер, хаттар, замандастарының естеліктері және суреткердің өзі жазып қалдырған әр түрлі деректер ғұмырнама жазуға негіз болады. Биографияның бір тү­рі - автобиография, яғни, автордың өзі жазып қалдырған ғұмырнамасы. Ғұмырнама - көркем ғұмырнама, ғылыми ғұмырнама, академиялық ғұмырнама, т.б. түрлерге бөлі­неді. Ғұмырнама жазу дәстүрі көне дәуірден басталады (мысалы, Плутахтың "Салыстырмалы өмірі"). Әлемдік әдебиетте ғұмырнама жазудың шеберлері қатарында Дж. Вазары, Дж. Фостер, С.Цвейг, Р.Роллан, т.б. аталады. Көне түркі ескерткіштері де (7 г.) ғұмырнама үлгісімен жазылған. Мұның өзі қазақ әдебиетіндегі ғұмырнама жанрының та­рихы ертеден басталатынын аңғартады. М,Дулатовтың 20 ғасырлың басындағы ғұмырнамалық мақалалары, М.Әуезовтің Абай, Қ. Жұбановтың Құрманғазы өмірі мен шығармашылығы туралы жазған кітаптары қазақ әдебиетіндегі ғұмырнама жанрының кемелденуіне ықпал ет­ті. Кеңестер Одағында "Тамаша адамдар өмірі" ғұмырнамалық сериясы танымал болған. 20 ғасырдың соңында Д. Қонаев, X. Ерғалиев, М. Мағауин, Ә. Нұршайықов, Қ.Жұмаділов, т.б. тұлғалардың ғұмырнамалық шығармалары жарияланған.