Қазақстандағы беларустар

Қазақстан белорустары (Белор. Беларусы Казахстана) — Қазақстандағы Беларусь диаспорасы.

Статистика

2012 жылғы 12 қаңтардағы ресми деректер бойынша Қазақстан Республикасының азаматтары 63 694 белорустар болып табылады.  Беларуссиядан келгендердің ең көп саны Қостанай (21 мың), Қарағанды (18 мың), Ақмола (16 мың), Солтүстік Қазақстан (9 мың) облыстарында тұрады. Қазақстандағы белорустар санағының динамикасы: 1926 жыл — 25584, 1939 жыл — 31 614, 1959 жыл — 107 309, 1970 жыл — 198 430, 1979 жыл — 181 821, 1989 жыл — 178 325, 1999 жыл — 111 924, 2009 жыл — 66 476 адам.

Тарихы

Алғашқы белорустар қазіргі Қазақстан аумағында Кастус Калиновскийдің (Бронислав Залесский және т.б.) көтерілісінен кейін пайда болды. ХХ ғасырдың басында Столыпин аграрлық реформасы кезінде Беларусь шаруалары Қазақстанға қоныс аударды. Сталиндік қуғын-сүргін кезінде Беларусь мәдениет қайраткерлері (Владимир Дудецкий, Петро Битель, Симон Хурсик және т.б.) Қазақстанға жер аударылды.

Ұлы Отан соғысының басталуымен Беларуссиядан 10,7 мың жұмысшы мен қызметкер, олардың отбасы мүшелері эвакуацияланды. Мұнда Беларусь опера және балет театрының, Якуб Колас атындағы драма театрының ұжымдары шығарылды. 1941 жылдың 4 қыркүйегі мен 1942 жылдың сәуірі аралығында колосовтықтар әскери госпитальдарда 8 шеф концерті, 12 қойылым және 21 концерт берді. Алматыда Беларусь опера және балет театрының әншісі Лариса Помпеевна Александровская да болды. Ол қазақ әртісі Күләш Байсейітовамен бірге Алматы және Қарағанды жұмыс клубтарында өнер көрсетті. Алматы киностудиясында Беларусь режиссері Владимир Корш-Саблин 1942 жылы Ұлы Отан соғысы кезеңіндегі алғашқы Беларусь фильмдерін — «Беларусь новеллаларын» («Пчелка» және «Жауынгерлік достар») жасады.

Тың игерудің басталуымен көптеген белорустар республиканың солтүстігіне қоныс аударды.

1974 жылы Қазақстанда Беларусь әдебиетінің апталығы өтті.

Тәуелсіз Қазақстандағы белорустар

ХХ ғасырдың тоқсаныншы жылдарының аяғында Павлодар, Өскемен, Астана, Қостанай, Қарағанды, Көкшетау, Петропавл қалаларында белорустардың ұлттық мәдени орталықтары құрылды. Бүгінде республикада 10-нан астамы тіркелген. Ұлттық-мәдени бірлестіктердің жақсы ұйымдастырылған жұмысының мысалы ретінде Алматы өңірлік ҰБО — басшысы Л. М. Питаленко, Павлодар ҰБО — басшысы Л. И. Богнат, Қарағанды «Беларусь мәдениеті қоры» «Мұра» — басшысы А. А. Хука, Солтүстік Қазақстан облыстық ҰБО-басшысы Р.В. Солапава болып табылады. Қостанай ҰБО-басшысы Л.В. Шевченко, Астана қ. «Беларусь» ҰБО — басшысы А.Ф. Романова Қазақстан Беларусь қауымдастығы 2002 жылы құрылтай конференциясында ресми атауын тіркеді. Ол кезде 10 жыл бойы «Беларусь» ұлттық мәдени орталығы жұмыс істеді. Оның негізін қалаушы және бірінші басшысы — сенатор Павел Атрушкевич.

Әдебиет

• Беларусь алмасуы // Энциклопедия. - Минск : П.Бруки атындағы Беларусь энциклопедиясы, 2010 ж. — 480 с. : науқас. Қатты қойынды. Беларусь және орыс тілдерінде. ISBN 978-985-11-0534-8

Сілтемелер

• Қазақстан халықтары ассамблеясының сайтында белорустар туралы ақпарат