Қазақстан Республикасының минералдық шикізаттын кешенді қайта өңдеу жөніндегі Ұлттық орталығы

Қазақстан Республикасының минералдық шикізаттын кешенді қайта өңдеу жөніндегі Ұлттық орталығы («ҚР МШКҚӨ ҰО» РМК) — тау-кен металлургия кешенінде, экологияда, байланысты химия-технологиялық кәсіпорындарда зерттеулер жүргізетін және үйлестіретін республикалық мемлекеттік кәсіпорын.

Тарихы

Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігінің «Қазақстан Республикасының минералдық шикізаттын кешенді қайта өңдеу жөніндегі ұлттық орталығы» РМК 1993 жылы 22 шілдедегі № 642 Қазақстан Республикасы Министрлер кабинетінің қаулысымен және 1993 жылғы 21 қаңтардағы № 1090 Президент үкіміне сәйкес ғылымды ұйымдастыру және республиканың ғылыми-техникалық әлеуетін дамыту мақсатында құрылған. Осы орайда келесі мәселелер құруға негіз болды:

• ғылымның алға дамуын іске асыруды қамтамасыз ету,
• елдің ғылыми-техникалық әлеуетінің күшеюіне мүмкіндік туғызу,
• Қазақстанның технологиялық алға шығуын қамтамасыз етуге мүмкіндік туғызу.

Құрылысы және кадрлық әлеуеті

«Қазақстан Республикасының минералдық шикізаттын кешенді қайта өңдеу жөніндегі ұлттық орталығы» РМК құрамына осы мекемеге қарайтын жетекші зерттеу институттары мен тау-кен және металлургия саласының кәсіпорындары кіреді:

• Геология және минералдық шикізаттың экономикасы институты (Алматы);
• Д. А. Қонаев атындағы тау-кен ісі институты (Алматы);
• Ж. Әбішев атындағы химия-металлургия институты (Қарағанды);
• Шығыс ғылыми-зерттеу тау-кен-металлургия түсті металдар институты (Өскемен);
• «Қазмеханобр» мемлекеттік өндірістік экология ғылыми-өндірістік бірлестігі (Алматы);
• Металлургия орталығы;
• «Қазқараметалавтоматика» АҚ (Қарағанды);
• Нұр-Сұлтан қаласында филиал.

«ҚР МШКҚӨ ҰО» РМК орталық аппарат құрылымында келесілер қызмет атқарады:

• 6 ғылыми-зерттеу лабораториясы,
• тәжірибе-сынақ кешені,
• конструкторлық–жобалау бөлімі.

Ұлттық орталықтың кадрлық құрамы шамамен 900 адамды құрайды, оның ішінде 36 ғылым докторы, 66 ғылым кандидаты, 40 академиктер (Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының - 4 адам, Халықаралық минералдық ресурстар Академиясының - 2 адам, Қазақстан Республикасының Минералдық ресурстар академиясының - 4 адам, Халықаралық Ақпараттандыру академиясының - 8 адам, Халықаралық «Экология» академиясының - 3 адам, Ұлттық жаратылыстану академиясының - 7 адам, Ұлттық инженерлік академиясының - 4 адам, Халықаралық термоэлектро академиясының - 1 адам, Халықаралық инженерлік академиясының - 1 адам), 9 корреспондент-мүшелер, 61 сыйлық иегерлері (Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлықтың - 17 адам, академик Қ.И. Сәтбаев, Е.А. Бөкетов, Ш.Е. Есенов, Ө. Жолдасбеков және Д.А. Қонаев атындағы сыйлықтардың – 38 адам).

Орталықты ҚР ҰҒА академигі, техника ғылымының докторы, білім, техника және ғылым саласындағы ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Жәрменов Әбдірәсіл Алдашұлы басқарады.

Орталықтың қызметкерлері табыстары мен жетістіктері үшін түрлі марапаттарға ие болды: ҚР Мемлекеттік сыйлығы, «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» атағына, академик Қ.И.Сәтбаев, Е.А.Бөкетов, Ш,Е.Есенов, Ө.Жолдасбеков және Д.А.Қонаев атындағы сыйлықтарға, «Құрмет» ордені мен «Астананың 10 жылдығы», «Ерен еңбегі үшін» медалдарына, Қазақстан Республикасының мақтау грамотасы мен ҚР БҒМ «Қазақстан Республикасы ғылымының дамуына сіңірген еңбегі үшін», «Қазақстан Республикасы білім саласының құрметті қызметкері» және ҚР ИСМ «Кенші даңқы» І,ІІ,ІІІ дәрежелі, «Еңбек даңқы» ІІІ дәрежелі кеуде белгілеріне, «European Quality» Халықаралық марапаттарға ие.

Тау-кен-металлургия кешендеріне ғылыми-техникалық қызмет көрсету нарығында, соның ішінде инновациялық өндіріс құруда, алдыңғы қатарлы технологияларды жасау мен ендіруде «ҚР МШКҚӨ ҰО» РМК-ның ойдағыдай қызмет етуі жұмыс құрылымын епті әрі дәл құра білу мен мамандардың кәсіптік деңгейінің жоғарылығында.

Қызметі

«ҚР МШКҚӨ ҰО» РМК қызметінің негізгі бағыттары кен-металлургиялық циклінің барлық кезеңдеріндегі: кенді қазу, байыту, өңдеуден бастап тауарлы өнім алғанға дейінгі мәселелерді жүйелік шешуге бағытталған. Негігзгі бағыттарға келесілер кіреді

• Ғылыми-зерттелу жұмыстарының орындалуы: іргелі және қолданбалы зерттеулер; жаңа технологиялар, құралдар мен қондырғылар жасау.
• Конструкторлық-тәжірибе жұмыстарын орындау: жаңа технологиялар, құралдар мен қондырғыларды тәжірибелік, өндірістік-тәжірибелік, өндірістік сынақтан өткізу; конструкторлық жұмыстар, тәжірибелік үлгілерді дайындау және сынақтан өткізу; жаңа өндірістердің жобалық-сметалық құжаттары мен техника-экономикалық негіздемелерін жасау, инновациялық жобаларды әзірлеу, технологиялық жобаларды жасау.
• Экологиялық жобаларды; нормативті-әдістемелік құжаттарды жасау (мемлекеттік және мемлекетаралық стандарттар, ұйым стандарттары, техникалық жағдайы, өлшеу жұмыстарының әдістері).
• Металлургия мен тау-кенөндіру кәсіпорындарының өнім сапасын бақылауға арналған стандарттық үлгілерді әзірлеу мен жасау (мемлекеттік, мемлекетаралық, аймақтық, кәсіпорындық).
• Қоршаған орта нысандарындағы металөнімдері мен техногенді және минералды шикізаттарға аттестациялық, бақылау, сертефикаттау және арбитраждау талдауларын жүргізу.

Енгізу

Ұлттық орталықта жасалған ғылыми-техникалық әзірлемелер мынадай отандық өндірістік кәсіпорындарда ендірілген: «Бақыршық тау-кенөндіру кәсіпорны» ЖШС, «Қазхром» ТҰК АҚ, «Қазмырыш» ЖШС, «Қазақмыс» Корпорациясы ЖШС, «Алел» ФИК АҚ, «Сары Қазына» ЖШС, «Қостанай минералдары» АҚ, «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК АҚ, «Васильковск КБК» АҚ, «Өркен» ЖШС, «Тау-кен компаниясы» ЖШС, «ССТКБӨБ» АҚ, «АрселоМитталТеміртау» АҚ, «NOVA-ЦИНК» СП ЖШС, ENRC және т.б.

«Химпром» Жамбыл фосфор зауыты мен Теміртау химия-металлургия зауыты марганец балқымасын шығаратын өндіріс болып қайта мамандандырылды.

Екібастұз қаласында кешенді жаңа ферросиликоалюминии балқымасын алатын шағын өндіріс құрылды.

Қарағанды қаласында күйдірілмейтін энергетикалық көмірден – арнаулы кокстің – көміртегін қалпына келтіретін жаңа түрін өндіретін кәсіпорын ұйымдастырылды.

Өзінің құрылымы мен жартылайфункционалды қасиеттеріне байланысты Қазақстан импорттайтын бірқатар химиялық өнімдерді алмастыра алатын, күріш қыпығын өңдеуден алынатын кремнийкөміртегі мен органикалық өнімдер өндіретін кәсіпорындар құрылуда.

«Бақыршық кен өндіру кәсіпорны» ЖШС-де күйдіріп-цианиттеу жүйесі бойынша «Бақыршық» кенорындарының көмірлі-мырышты алтынқұрамды кендерін өңдеу жөніндегі технологияны жүзеге асыру қолға алынды.

Қарағанды облысындағы Саран қаласы мен Жаңаарқа кентінде көмірді термототықтырып кокстеу технологиясын жүзеге асыруға орай завод құрлысын салу қолға алынды.

«ҚР МШКҚӨ ҰО» РМК қызметі Казақстанмен ғана шектеліп қоймайды. Ұлттық орталық алыс, жақын шетел әріптестерімен де тығыз байланыста. Ұлттық орталықтың технологиялары бойынша Италия, Канада, Боливияда қорғасын зауыттары, Өзбекстан мен Қазақстанда мырыш зауыттары салынды, Ресейде мырыш зауыты, Қытай, Ресей, Қырғызтан, Өзбекстанда алтын өндіретін фабрикалар салынуда. Қытайдағы жұмыс істеп тұрған қорғасын зауытын жаңарту мен жаңа құрылыс салуда КИВЦЭТ қондырғысы мен КИВЦЭТ-үрдістерін пайдалануға лицензиялық келісім-шарт жасалынды. Қырғызстанда ферросиликоалюминий зауыты құрылысының жобалық қужаттамасы дайындалуда және Канада мен Исландияда ұқсас зауыттардың құрылысы бойынша келіссөз жүргізілуде.

Жазылу

«Промышленность Казахстана» атты журналы жарияланып тұрады. 2000 жылдың маусым айынан бастап шығарылады. Мерзімділігі: жылына 4 нөмір. Журналда талдаулар, шолулар, «Мұнай», «Энергетика», «Индустрия», «Сараптама», «Технологиялар», «Стандарттау», «Экология», «Заңнамалар» айдарларында мамандардың пікірлері, сонымен қатар «Технологиялар тендері» бөлімінде ғылыми нәтижелер жарияланады.

Басымдықтар мен негізгі қызмет түрлері

«ҚР МШКҚӨ ҰО» РМК Қазақстандағы өнеркәсіптік өндірістің технологиялық деңгейі мен бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін инновациялық технологияларды құру, дамыту және енгізу арқылы жоғары технологиялы өнімдер өндірісі үшін қолданыстағы өндірістерді жаңғырту және ұйымдастыру мақсатында геологиялық барлау, минералды және техногендік шикізатты өндіру және қайта өңдеу саласындағы мәселелерді жүйелі шешуді қамтамасыз етеді.

«Қазкерн» геология және минералдық шикізаттың экономикасы институты

Қазақстан Республикасының жер қойнауын, минералды ресурстарды кешенді жүйелі түрде зерттеу және геология мен барлау технологияларын дамыту үшін оларды экономикалық бағалауды қамтамасыз ету үшін құрылған.

Д.А. Қонаев атындағы ТКІИ

Тау-кен өндірісін ғылыми-техникалық қамтамасыз етуді жүзеге асырады:

• пайдалы қазбалардың табиғи және техногендік кен орындарын игерудің тиімді, экологиялық таза және қауіпсіз технологияларын әзірлеу;
• кенді жер астында өндіру кезінде геомеханикалық үдерістерді болжау және басқару;
• тау-кен жұмыстарын жоспарлау және жобалау карьерлерінде технологиялық үдерістерді басқарудың автоматтандырылған жүйелерін әзірлеу;
• жер асты және ашық тау-кен жұмыстарын механикаландыру;
• жобалау-конструкторлық жұмыстар;
• тау-кен саласындағы мамандарды даярлау.

ШҒЗТКМтүсмети

Қорғасын, мырыш және ілеспе металдар өндірісінің ғылыми-техникалық деңгейін жоғарылататын технологиялар мен жабдықтарды жасауға және іске асыруға маманданған, бұл келесі мәселелерді шешуді қамтамасыз етеді: шикізат базасын дамыту және нығайту, минералды ресурстарды кешенді пайдалану, материалдық және отын-энергетикалық ресурстарды үнемдеу, тауарлық өнімдердің сапасын жақсарту және ассортиментін кеңейту, қоршаған ортаны қорғау, еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік шеңберлерін кеңейту. Институт ғылыми зерттеулер жүргізеді:

• тау-кен ісі;
• кенді байыту;
• түсті және қара металдар металлургиясы;
• қолданбалы және аналитикалық химия;
• өнеркәсіптік экология;
• стандарттау және метрология;
• экономика;
• өндірістік қауіпсіздік, тау-кен металлургия кешені объектілері мен қызмет көрсету салаларын жобалау.

«Қазмеханобр»

Ағызынды мен ауыз суларды тазарту, табиғатты тиімді пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау, полиметал мен алтын құрамды кендерді байыту саласында жасалған тиімділігі жоғары технологияларды жүзеге асыру, соның ішінде: Түсті, қара, сирек және асыл металдар кендерін және кенсіз шикізатты кешенді өңдеу саласында:

• кендерді байытуға зерттеу жүргізу, әртүрлі кен орындары мен техногенді шикізат кендерін қайта өңдеудің жаңа технологияларын әзірлеу, жетілдіру және енгізу;
• әртүрлі отандық және шетелдік компаниялар әзірлеген ғылыми-зерттеу және жобалау-конструкторлық құжаттама бойынша сараптама материалдарын дайындау;
• ҚМК-ға қорларды бекіту мен есептеу үшін әр түрлі схемалар мен режимдерді пайдаланып байытылуға, кендердің барлық түрлерін жартылай өнеркәсіптік зерттеулер;
• тапсырыс беруші ұсынған схема және режим бойынша жартылай өнеркәсіптік жағдайларда концентраттардың немесе өнеркәсіптік өнімнің (гравитациялық-флотациялық және т.б.) ірілендірілген партиясын іске қосу.

Техникалық жобалау саласында:

• жобалардың арнайы тарауларын әзірлеу;
• тау-кен және металлургия өнеркәсібі кәсіпорындарын, қоршаған ортаны қорғау объектілерін жобалау;
• құрылысты ұйымдастыру жобаларын әзірлеу;
• әулеттік нысандардың құрылысы және оларды қайта құру үшін қала құрылысы және жобалық құжаттарды кешенді әзірлеу;
• инжинирингтік қызметтер.

Қоршаған ортаны қорғау саласында:

• бағдарламалық құжаттарды әзірлеу;
• нормативтік құжаттаманы әзірлеу және табиғатты пайдаланудың экономикалық механизмін жетілдіру, ғылыми-зерттеу және жобалық-конструкторлық құжаттама бойынша сараптау материалдарын дайындау;
• кәсіпорындардың қоршаған ортаға әсерін бағалау, нысандардың экологиялық жай-күйін зерттеу, болжамдарды әзірлеу және табиғи экожүйелердің экологиялық жай-күйін жақсарту жөнінде ұсыныстар беру;
• қалдықтарды орналастыру және қоймалау, өндіріс қалдықтарын басқару жүйесін жетілдіру, қалдықтардың қауіптілік сыныбын анықтауға және олардың жіктелуіне өндірістік мониторинг.

Ж. Әбішев атындағы ХМИ

Металлургияның қара және түсті металдар саласы бойынша ғылыми-техникалық зерттеулер жүргізуге мамандардырылған, әрі металлургия өндірісінің барлық саласы бойынша ғылыми-техникалық қызметтердің барлық түрін атқара алады: шикізатты дайындаудан бастап дайын өнімге дейін, төмендегі басым бағыттар бойынша:

• химия, қара және түсті металдар кендерін байыту, қара және түсті металлургия, металл өнімдерін өндіру саласындағы ғылыми-зерттеу, жобалау алдындағы және технологиялық жұмыстар;
• қалдықтарды жою, өндірістік қалдықтарды қайта өңдеу жөніндегі шараларды ғылыми-технологиялық қамтамасыз ету;

республиканың тау-кен металлургия кешенін дамытудың басым бағыттары және мақсатты ғылыми-техникалық бағдарламалар бойынша үкіметтің шешімдері бойынша ұсыныстар әзірлеу;

• тау-кен металлургия кешені мен химия өнеркәсібінің өнімдеріне, отын-шикізат материалдарына және жинақтаушы бұйымдарына стандарттар жобаларын әзірлеу және техникалық шарттар мен келісімдерді бекіту;
• ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелерін өнеркәсіпке енгізу және авторлық және технологиялық қадағалауды жүзеге асыру, минералды шикізаттың металлургиялық құндылығы туралы сараптама жүргізу және қорытынды беру;
• тау-кен металлургия кешеніндегі экологиялық және техникалық қауіпсіздік, жер қойнауын ұтымды пайдалану жөніндегі нормативтік-құқықтық құжаттарды әзірлеу;

тау-кен металлургия кешені өнімдерін стандарттау және сертификаттау бойынша жұмыстар жүргізу.

Металлургия орталығы

Тау-кен металлургия саласының технологияларын жетілдіруді, өндірістік және жартылай өнеркәсіптік ауқымда ғылыми-техникалық әзірлемелерді өндірістік-тәжірибе сынақтан өткізуді, өңдеуді және коммерцияландыруды, өнімді сертификаттауды қамтамасыз етуге арналған.

Нұр-Сұлтан филиалы

«ҚР МШКҚӨ ҰО» РМК-ның заң шығарушы және атқарушы билік органдарымен, министрліктер мен мекемелермен, даму институттарымен өзара әрекеттесуі; ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу, атап айтқанда жаңа буын отқа төзімді және ілеспе материалдарды жасау саласында жүзеге асырады.

Сілтеме

• Ресми сайты