Қазақтың ет тағамдары

Қазақша ет асқанда ең алдымен жіліктен бұзылған етті адам санына қарай мөлшерлейді. Көбінесе тойға қой сойылады. Қой еті жіліктенгенде 13 мүшеге бөлінеді. Олар: 2 жамбас, 2 ортан жілік, 2 асықты жілік, бел омыртқа, 2 сүбе, 2 қабырға, төс, омыртқа, 2 жауырын, 2 тоқпан жілік, 2 кәрі жілік, бұғана, мойын.

Бас

Қойдың, ешкінің, сиырдың басын үйтіп, қырып жылы суға бірнеше рет қайталап, мұқият жуып тазартады. Қой, ешкінің басы тұтас күйінде, ал жылқының, түйенің басын бөліп асады. Сиырдың әр шекесі бір бастың орнына жүреді. Жылқының шекесін кәдеге жүрмейтіндіктен сый қонақтарға тартпайды. Бас асқан етпен бірге беріледі.

Борша

Көбінесе ірі қара етінен дайындалады. Кәуәптің бір түрі. Санның, қолдың, жауырынның, қара кесек еттерін ұзыншалап кесіп алады. Етті темір тордың үстіне салып, жалындатпай шоққа қақатап пісіреді. Шоққа қақталып қызыл-күрең тартқан борша өте дәмдә болады.

Жал

Жылқы етінің ең кәделі мүшелерінің бірі. Ол жылқының шоқтығы мен ауыз омыртқасының арасында, мойын омыртқаны ұстап тұратын желкемен жымдаса бітеді. Жалдың шоқтыққа тақау ұшы жуан болып, екінші ұшына қарай біртіндеп жіңішкере береді. Соғымға сойған жылқының жалын арша ағашқа іліп, ыстап 1-2 сағат сүрлейді. Қазіргі кезде жал қазы, қарта, шұжық сияқты салқын дәм орнында да көп қолданылады.

Қарта

Жылқы етінің ең кәделі мүшелерінің бірі. Қартаны асқан етке қосып береді.

Жая

Жылқы етінің аса кәделі мүшелерінің бірі. Жылқының терісін сыпырып алғаннан кейін жаяның етін тұтастай бөлек сылып алады. Жаяны сыйлы қонақтарға асылған етке қосып береді, яғнм оын бас табаққа, қос табаққа, сондай-ақ сый табаққа салады.

Жөргем

Малдың ащы ішегі мен тоқ ішегінен өріп жасалады. Ащы ішек жіңішке, әрі өте ұзын болғандықтан, оны тоқ ішек секілді жалаңқабат өре салмай бірнеше еселеп шумақтайды да, одан соң әлгі шумақтың белінен айналдыра, шандып орап, ішектің ұшын бекітеді. Жөргемді қонақ табақтарына салмайды.

Қазы

Жылқы етінің ең кәделі мүшелерінің бірі. Ол жылқының қабырғалары мен белдемелерінің етегіне жиналатын аса шұрайлы, майлы ет, Қазы жасау үшін екі бұғана қабырға, екі тілше қабырғадан басқа қабырғалар алынады. Қазыны ішекке тығады. Қазыны сыйлы қонақтарға басқа асқан етке қосып береді.

Шұжық

Сан, қол, жон еттерін алады, мойын еті жарамайды. Туралған ет пен пен майға араластырып, содан кейін ішекке салып толтырады. Ішектің екі ұшын жіппен байлайды.