Қазақ ұлттық техникалық университетінің тарихы

1933 жылы 20 қазанда КСРО Халық комиссариаты Алматы қаласында құрамында тау-кен және түсті металлдар факультеттері бар Қазақ тау-кен металлургия институтын құру жөнінде қаулы қабылдады.

1930

• 1934 жылы 19-қыркүйекте бірінші оқу жылы басталды. Бірінші оқу жылының басында институтта 146 студент және 16 оқытушы болды. Институтта 2 мамандық бойынша сабақ жүргізілді: гидрогеология және кен орындарын барлау.
• 1935-1936 жылдары қосымша 2 мамандық ашылды: жер қойнауын барлау және түсті металдар мен ауыр металдар.1934 жылдан 1938 жылға дейін бірінші курсқа студенттер қабылдау 559 адамға өсті, оның 66-сы қазақ. Профессорлық-оқытушылар құрамының саны – 163 адам, оның ішінде 12 профессор мен 30 доцент болды.
• 1939 жылы институтты 56 адам бітірді, олардың 32-сі тау-кен инженері, арасында алғашқы қазақ қызы Р.М.Мұхамеджанова бар.

1940

• 1940 жылы 80 адам диплом алды: олардың 25-і металлург, 28-і геологиялық барлау, 35-і тау-кен инженерлері. Осы жылдың тамызы мен қарашасында Алматыға Мәскеу түсті металлдар мен алтын институтының профессорлары мен оқытушыларын, сондай-ақ зертханалық құрал-жабдықтарын жеткізген 2 эшалон келді. Екі жоғары техникалық оқу орнының бірігуі жүзеге асты. Эвакуацияланған 200 студент, сонымен бірге еліміздің батыс аудандарының осы тектес жоғары техникалық оқу орындарынан өз бетімен келген 100-дей студент оқуға қабылданды. Осыған орай ҚазТКМИ-дің профессор-оқытушылар құрамы белгілі ғалымдармен, педагогтармен толықтырылды.Ұлы Отан соғысы жылдары институт студенттері мен оқытушылары жауды жеңуге өздерінің үлестерін қосты. Институт кафедраларында 65 ірі ғылыми-зерттеу және 6 ізденушілік топографиялық және маркшейдерлік жұмыс орындалып, олардың басым көпшілігі өндірісте, сондай-ақ жаңа зауыттар, цехтар, шахталар жобасын жасауда қолданылды. Ұлы Отан Соғысы жылдары институттан 200 студент және оқытушылар соғысқа аттандырылды. Ұлы Отан Соғысының Батырлары атағын алғандар: Мұса Баймұханов, Максим Герасимович Губанов, Владимир Алексеевич Засядко, Николай Данилович Маркелов, Алексей Георгиевич Торопкин, Николай Иванович Ященко. Екі дүркін Совет Одағының батыры Талғат Жақыпұлы Бигелдинов.
• 1942-1943 оқу жылында Қазақ тау кен-металлургия институтында мұнай кен орындарын барлау, іздестіру және мұнай өндіру ісі мамандықтары бойынша мұнай факультеті ашылды. Ол соғыс жағдайына байланысты мұнайға деген қажеттіліктен, автокөліктер мен соғыс техникаларына мұнай өнімдерін молынан өндірудің маңызының артуына орай мамандар қажеттілігінен туындады.
• 1945 жылдың қыркүйегінде бейбіт заманның бірінші оқу жылы басталды. Осы жылы институттың бірінші курсына 248 адам, оның ішінде 52-сі қазақ, 1946 жылы 300-ден 58, 1947 жылы 225-тен 98, 1948 жылы 350-ден 99, 1949 жылы оқуға қабылданған 411-студенттің 143-і қазақ жастары болды.
• 1945-49 жылы студенттер ауқымы негізінен орта мектеп, техникум, кешкі мектеп, рабфак және дайындық бөлімдерін бітіргендерден құралды. Соғыстан кейінгі жылдары студенттер қатары жылдан жылға Ұлы Отан соғысынан оралғандармен толыға түсті.

1950

1952-1953 оқу жылында институттың кафедралары өндірістік кәсіпорындардың тапсырмасымен келісім-шарт негізінде 19 ірі тақырып бойынша жоспарланған 550 мың сомның орнына жалпы құны 617,4 мың сомның жұмысын атқарды. Институт Қарағанды көмір бассейні, Текелі қорғасын-мырыш комбинаты, Лениногор полиметалл комбинаты, «Алтайсвинцехшахстрой» тресі, Өскемен, Лениногор және Шымкент қорғасын зауыты, Балқаш мыс зауыты, Алматы мехникалық зауыты, «Средазгеофизтрест», Қазақ геологиялық барлау басқармасы сияқты кәсіпорындармен тығыз байланыс орнатты.

• 1953-57 жылы институттың ғылыми-зерттеу жұмысы жылдан-жылға жандана түсті. Бірнеше жаңа зертханалардың құрылуына, оларды ең жаңа құрал-саймандармен жабдықтауға мүмкіндік берді. Осы жылдары металл процесстерін, кен көлігін автоматтандыру және бақылау, спектрлік және рентгенді құрылымдық талдау, электро-химия, инженерлік геология зертханалары ашылды. Геологиялық мұражай ұйымдастырылды.
• 1954 жылы Қазақ тау кен-металлургия өзінің құрылғанына 20 жылдық мерекесін атап өтті. Сол кездің өзінде 2500 тау-кен инженері, геологтар, гидрогеологтар даярланды. Ал, 1956 жылы ҚазТКМИ-ді бітіруші мамандар саны 3000-ға жетті.
• 1956 жылы институт ғимаратының жаңа кешенінің құрылыс жұмыстары басталды.
• 1957 жылдың 20 тамызында КСРО Жоғарғы оқу министрлігінің осы жылдың 1 қыркүйегінде ҚазТКМИ-дің тау-кен факультетінен «өнеркәсіптік және азаматтық құрылыс» мамандарын әзірлеу жөнінде бұйрығы шықты.
• 1958 жылдың қыркүйек, қазан айларында мыңға жуық студенттер мен 107 оқытушы және зертханашы Алматы облысының Ленин атындағы кеңшарда, Павлодар облысының жеті кеңшары мен екі астық қабылдау пунктінде астық жинау жұмысында болды. Ол жақтан студенттер мен оқытушылар еселі еңбегі үшін институтқа екі Қызыл ТУ, Қазақстан Коммунистік партиясы Куйбышев аудандық комитетінің және БЛКЖО Павлодар облыстық комитетінің наградаларын алып қайтты. Сегіз студент «Тың жерлерді игергені үшін» медаліне ие болды.
• 1958-59 оқу жылында геологиялық-барлау факультетінде «пайдалы қазба кен орындарын барлау техникасы» мен «пайдалы қазба кен орындарын геологиялық барлау және суретке түсіру» мамандарын әзірлеу басталды.
• 1959-60 оқу жылында студенттер ауқымы 1800 адам болды.

1960

• 1960 жылғы 8 шілдедегі КСРО Министрлер Кеңесінің №2006-р Өкімімен Қазақ тау кен-металлургия институты Қазақ политехникалық институты болып қайта құрылды. Жаңа факультеттер: инженерлік құрылыс, энергетика, автоматика және есептеу техникалары факультеттері ашылды. Осы жылы тау кен-металлургия өнеркәсібінің және құрылыс ісінің жетекші 12 мамандығы бойынша инженерлер даярланды. Сол жылдары 30 кафедрада 160 профессор мен оқытушы жұмыс істеді. Оның ішінде 2 академик, 6 профессор, ғылым докторы болды. Осы жылдардың аяғында ҚазПТИ оқу, ғылыми және тәрбие жұмысында бірталай жетістіктерге жетті. Студенттер контингенті 18 мыңға, аспиранттар саны 300 адамға өсті. 1970 жылы В.И. Лениннің 100 жылдығына арналған Одақтағы 378 техникалық жоғары оқу орындары арасындағы Бүкілодақтық жарыстың жеңімпазы ретінде институт КСРО Жоғары білім беру Министрлігі мен Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет дипломымен марапатталды және В.И.Ленин есімімен аталу мәртебесін иеленді.
• 1961-1962 жылы институт политехникалық болып құрылғаннан кейінгі екінші оқу жылы – институт ірі оқу және ғылыми орталыққа айналды. Институт құрылымында 6 факультет, 38 кафедра, ғылыми-зерттеу секторы, аспирантура бөлімі жұмыс істеді. Институтта жаңа кафедралар мен мамандықтардың ашылуына байланысты профессор-оқытушылар құрамы да өсті. 1960-61 оқу жылы 201 профессор мен оқытушы жұмыс істесе, 1961-62 оқу жылында олардың саны 266-ға көбейді.
• 1962 жылы институт алғашқы 55 құрылысшы-инженер мамандарын әзірлеп шығарды.
• 1963 жылы институттың мұнай және газ факультетін бітіруші түлектері Маңғыстаудың, Оралдың, Ембі ауданының, Солтүстік Кавказ бен Жайық жағалауының, Бакудың екінші ауданында және Солтүстік Түмен облысында мұнай мен газ кендерін іздестіруге белсене қатысты.
• 1964 жылы Лениногор және Қаратау қалаларында филиалдар, 1965 жылы Өскемен қаласында жалпы техникалық факультет ашылды.
• 1965 жыл. Осы жылы «ҚазҰТУ көктемі» фестивалі дүниеге келді.
• 1966 жылы филиалдарды есепке алмағанда 7 факультет пен 40 кафедра жұмыс істеді.

1970

• 1969-1971 жж. Одақтағы жоғары оқу орындары арасында бірінші рет Қазақ политехникалық институтында студенттердің бүкіл оқу мерзімін қамтитын мамандары даярлау мен тәрбие жұмысының бірыңғай жоспары жасалды. Ол Одақ пен Қазақстан жоғары оқу орындары министрлігі коллегиясының шешімімен елдің жоғары оқу орындарына енгізілуіне ұсынылды.
• 1975 жылы Қазақ политехникалық институтының Энергетика факультетінің негізінде Алматы энергетикалық институты құрылды. Қазіргі Алматы энергетика және байланыс институты.
• 1975 жылы Қапшағай су қоймасының солтүстік жағалауынан ауданы 50 гектар жерде студенттер мен профессорлық-оқытушылар құрамының демалуына ғана емес, сондай-ақ геологиялық барлау, мұнай және геофизика және тағы басқа факультеттердің оқу практикасын өткізуіне арналған оқу-сауықтыру кешені құрылды. Студенттерге арналған 500 орындық асхана, әскери кафедра ғимараты ашылды.
• 1978 жылы ҚазПТИ-ден Рудный индустриалды институты жеке бөлініп шықты.
• 1979 жыл. Қазақ КСР Министрлер Кеңесі 10-қарашадағы Қаулысымен ҚазПТИ-дегі сәулет және инженерлік құрылыс факультеттерінің және Бүкілодақтық сырттай оқытатын инженер-құрылыс институтының Алматы филиалының негізінде 1980 жылғы 1 қаңтардан бастап Алматыда Сәулет-құрылыс институты құрылды. Қазіргі Қазақ Бас сәулет-құрылыс академиясы.

1980

• 1980 жылдардың ортасында “Политех” КСРО-ның Куба, Моңғолия, Ауғанстан және Африканың бірқатар дамушы елдері үшін мамандар даярлайтын базалық институттарының бірі болды. Институттағы шет елдік студенттердің саны 600 адамға жетті.
• 1981 - 1982 оқу жылында Қазақ политехникалық институтының студенттері 100 ғылыми жұмыспен Бүкілодақтық конкурстың 11 бөліміне қатысты. Конкурс нәтижелері бойынша олардың 22-сі медальдармен, дипломдармен, мақтау қағаздарымен марапатталды.
• 1984 жылғы 26 шілдеде КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен В.И.Ленин атындағы Қазақ политехникалық институты 50 жылдық мерейтойына орай және институттың білікті мамандар мен ғылыми зерттеу жұмыстарын дамытудағы жетістіктер үшін Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды.
• 1987 жылы институт ұжымымен сол кездегі Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің Төрағасы болған Н.Ә.Назарбаев бірінші рет кездесті. Бұл келу институт үшін өте нәтижелі болды, “Самал” ықшамауданында қызметкерлерге арналған 48 пәтерлік жатақхана салынды.
• 1985 жылы институттың кітапханасы жоғары оқу орындары кітапханалары байқауында республика бойынша 2-орын алды, КСРО Халық ағарту комитетінің Құрмет грамотасымен марапатталды.
• 1989 жылдың өзінде ғана жазғы уақытта 315 адамнан жасақталған студенттердің мамандандырылған 20 отряды ұйымдастырылды. Олар: “Қазақстан бұрғышысы”, “Технолог”, “Прометей”, “Барлаушы”, “Конструктор”, “Кенші”, “Маркшейдер”, “Транспортшы” секілді құрылыс жасақтарында екпінді еңбек етті.1989 жылғы 19 қыркүйектегі КОКП ОК және КСРО Министрлер Кеңесінің № 1110 Қаулысына сәйкес ҚазПТИ ғалымдары Арал проблемасы бойынша Шығыс Орал маңында масштабы 1:20000 болатын арнайы кешенді экологтық-инженерлік-геологиялық және гидрогеологиялық түсірістер жасады.

1990

• 1990 жылы университетті 10 елден келген 47 студент, ал 1991 жылы 15 елден келген 109 студент бітірді.
• 1992 жылы орталық Ғылыми кітапхана қазақ тілінде жүйелік каталог құрастыруды қолға алды. Жаңа ғылыми әдебиеттер абоненті ашылды. Кітапханада 42000 дана кітап қоры болды. Қазір университеттің Ғылыми кітапханасында 2 миллионға жуық оқулық пен ғылыми кітап бар.
• 1993 жылы ҚазПТИ-дың негізінде Ш.Есенов атындағы Ақтау политехникалық институты жеке отау көтерді. Қазіргі Ш.Есенов атындағы Каспий технология және инженеринг мемлекеттік университеті.
• 1994 жылғы 7 ақпандағы Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің № 43 қаулысымен ҚазПТИ Қазақ Ұлттық техникалық университеті болып өзгертілді. Бұл жыл университет ұжымының өмірінде елеулі оқиғаларымен – еліміздегі тұңғыш инженерлік-техникалық жоғары оқу орнының ашылуына 60 жыл толуымен есте қалды. Университет ұжымы мерейтойға дейінгі жылдардың қорытындысын шығарды және М.О.Әуезов атындағы драма театрында салтанатты түрде мерейтойын атап өтті. Салтанатты мәжіліске Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев қатысты. “Дос-Мұқасан” ансамблінің алғашқы ұжымының үлкен мерекелік концерті болды. Осы жылдың маусым айынан бастап ҚазҰТУ-дың негізінде Атырау Мұнай және газ институты студенттерге есігін ашты.
• 1999 жылы сәуір айында Қ.И.Сәтбаевтың туылғанына 100 жыл толуына байланысты халықаралық симпозиум өткізілді. Академик Қаныш Имантайұлы Сәтбаев инженер кадрларды даярлауға және олардың ғылыми өндірістік өсуіне қомақты үлес қосып, Қазақ тау-кен металлургия институтының бітіруші түлектерінің мемлекеттік емтихан комиссиясын басқарды. Сондықтан көрнекті ғалымның құрметіне ҚР Үкіметінің 1999 жылы 22 қыркүйектегі №1436 қаулысы бойынша Қазақ техникалық университетіне Қаныш Сәтбаев есімі берілді.

2000

• 2000 жылдың наурыз айында факультеттер негізінде 6 институт құрылды. Олар: әл-Машани атындағы Жаратылыстану-гуманитарлық институты; Инженерлік-экономикалық институты; Ақпарат және ақпараттық технологиялар институты; Машина жасау; Технология және экология институты; Ө.Байқоңыров атындағы Тау-кен металлургия институты. 2000 жылдың 20 желтоқсанында Қ.И.Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ мен VIVAN-DI WATER компаниясы аралығында кезекті келіссөздер кезеңі өтті. ҚазҰТУ-да 2000-2001 оқу жылдары халықаралық семинарлар жиі өткізілді. 26-27 қазанда еліміздің жоғары оқу орындары үшін Еуропалық білім қорының, Еуропалық комиссия делегаттарының, ТЕМПУС ақпараттық бюро өкілдерінің қатысуымен ТЕМПУС бағдарламасы бойынша семинар өтті.
• 2000 жылы қазан айында университеттің «РАС» газетінің алғашқы саны жарық көрді.
• 2001 жылдың 29 маусым айында Қазақстан Республикасы Үкіметі №992 қаулысымен Қаныш Сәтбаев атындағы техникалық университеті Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті болып аталды.
• 2001 жылдың 12 шілдесінен бастап Қ.И.Сәтбаев атындағы университетінің ректоры болып Д.Қ.Сүлеев тағайындалды. (2001-2008ж.ж.).
• 2004 жылы ҚазҰТУ Болонь қаласында (Италия) университеттердің Ұлы Хартиясына қол қойды.
• 2005 жылдың 1 шілдесінде ҚР президенті Н.Ә.Назарбаевтың жарлығымен Ғылым мен техникадағы адамзат құндылықтары мен жеке тұлғаларды кәсіби тұрғыда дамытып, қалыптастыруға қосқан маңызды үлесі үшін Қ.И.Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ-ға ерекше мәртебе берілді.
• 2008 жылы сәуірде Қ.Р.Президенті Н.Ә.Назарбаевтың жарлығымен Қ.И.Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ ректоры болып, ҚР ҰҒА Құрметті академигі, Халықаралық инженерлік академиясының академигі, ғылым докторы, ҚазПТИ түлегі Ж.М.Әділов тағайындалды.
• 2009 жылы 1 маусымда Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті AUAC халықаралық аккредиттеу орталығының 1.06.2012 жылға дейін сертификатын алды.
• 2009 жылы қазан айында өзінің 75 жылдық мерейтойын атып өтті.
• 2009 жылы 24 желтоқсан хаттамасы бойынша Қ.И.Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ ҚР Білім және ғылым министрлігі ұлттық аккредитациялау орталығының аккредитация кеңесі шешімінің негізінде 5 жыл мерзімге аккредитацияланды.