Қайталама ұйқас
Қайталама ұйқас — қазақ поэзиясында жиі кездесетін ұйқаста сан сөзді бір рет қайталап қолдану тәсілі. Көбінесе құрылысы жағынан ұқсас сөйлемдерді тізбектеу негізінде жасалады. Шығыс поэзиясында көп тараған редиф үлгісінен айырмасы, ол ұйқасқа қосарланып келсе, бұл ұйқастың ажырамас бөлшегі ретінде алынады. Мысалы:
Мұнар да мұнар, мұнар күн, Бұлттан шыққан шұбар күн. Буыршын мұзға тайған күн, Бура атанға шөккен күн. Бұлықсып жүрген ерлерден Бұрынғы дәурен өткен күн.
Ұйқаста үнемі қайталанып келіп отыратын "күн" деген сөз өлеңдегі басты тақырыпты - Исатай өлген күн - қайғылы, мұнар күн деп ойды ширатып, өрістетіп, дамытып отырады. Базар жыраудың "Жиырма бес" деп аталатын жырында да осындай үлгі өте шебер пайдаланылған.
Екі ауылдың арасын Қиқулатқан жиырма бес. Бұғанақсыз асауды Құр-құрлатқан жиырма бес. Тыным таппай түн болса, Сығалатып сыртынан, Үй тыңдатқан жиырма бес,-
деп басталған қырық шақты тармақты қамтитын өлеңнің аяғына дейін ұйқаста үнемі осылай "жиырма бес" деген сөз қайталанып отырады. Ұйқастың бұл түрі қазақ ақындарының шешендік өнегесін, өлең-жырларда сөйлемді өрнектеу шеберлігін таныта алады.[1]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Әдебиеттану: терминдер сөздігі / – 3-ші бас. . - Семей-Новосибирск : Талер-Пресс, 2006 . - 400 б. ISBN 9965-776-24-5