Қала қарлығашы

Қала қарлығашы (лат. Delichon urbica) - Қазақстандағы қала қарлығаш туыстылардың жалғыз өкілі.

Delichon urbicum

Биологиялық сипаттама

Қала қарлығашының дене мөлшері мен пішіні әдеттегі қыстау қарлығашқа ұқсас болып келеді, алайда құйрығы едәуір қысқалау (бұрымшасы жоқ), қара, реңді жонындағы және құйрық үстіндегі ашық ақ түс айқын көрінеді, құйрығы да жоны сияқты қара реңді. Ұяларын үстіңгі жағы кесілген жар¬ты шар түрінде тік бетке бекітіп, жапсы¬рып жасайды. Қыстау қарлығаштың ұясынан айырмашылығы - қала қарлығашы ұясының ернеуі ішке қарай тартылып, ұя аузын тарылтады. Әдеттегідей, бірнеше ондаған жүптан бірнеше жүздеген жүпқа дейін шоғыр түзіп орнығады. Оның үстіне мүндай шоғырлардың орындары тұрақты болады, ал қарлығаштар жаңа ұя салумен қатар ескі ұяларды да жөндеп, оларды да пайдаланады. Ұяны ата-енесі бірлесіп жасайды. Салындыдағы жұмыртқаларды да 14-15 күн (күн райы қолайсыз болса, әлде- қайда ұзақ 20-23 күнге дейін басады. Балапандарын ұяда 20-25 күн шамасында бірлесіп қоректенеді. Күн салқын тартқанда ұядан ұшқан балапандар ұяға келіп, ата- енелері оларды қоректендіруін жалғастырады.

Таралуы

Бастапқыда жартастарда мекендегендіктен, Қазақстанның оңтүстік және шығыс тауларындағы жартастарда шоғыр түзіп, өмір сүруде. Дегенмен бұл қарлығаш жазықтық аумағындағы, соның ішінде Қазақстанның елді мекендерін игеріп алды, сондықтан биік ғимараттары бар кез келген қалалардан (кез келген ауылда өмір сүретін қыстау қарлығаштан ерекше бүл қарлығаш қала қарлығаш аталған) кездесуі мүмкін. Қыркүйектің соңында Африкада және Азияның оңтүстік аудандарында қыстауға ұшып кетеді, көктемде сәуір айында оралады. Ұшып өту кезінде бүкіл Қазақстанда кездеседі.

Қолданылған әдебиет

Мектеп энциклопедиясы. Алматы: Атамұра, 2010