Қалжыр
Қалжыр – Қара Ертіс алабындағы өзен.
| Қылжыр өзені | |
|---|---|
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 122 км |
| Су алабының ауданы |
3200 км² |
| Су алабы | Ертіс→Обь→Кара теңізі |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Марқакөл көлі |
| • Координаттары | 48°41′45″ с. е. 85°31′31″ ш. б. / 48.69583° с. е. 85.52528° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Қара Ертіс өзені |
| • Орналасқан жері | Боран ауылының тұсы |
| • Координаттары | 47°59′58″ с. е. 85°10′55″ ш. б. / 47.99944° с. е. 85.18194° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 47°59′58″ с. е. 85°10′55″ ш. б. / 47.99944° с. е. 85.18194° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
| Ел | Қазақстан |
| Аймақ | Шығыс Қазақстан облысы Күршім ауданы |
Cөз төркіні
өңдеуТілші ғалым Еркебай Қойшыбаев: "Қалжыр - түркі тайпаларының көне және қазіргі ру-тайпа аттары" деген дерек келтіреді.[1] Түркітанушы ғалым А.С.Аманжолов: "Алтай тілінде қалжыр "асау, долы, буырқанған" мағынасын беретінін айтады.[2] Шындығында Марқакөлден ағып шығатын бұл жалғыз өзеннің бұралаңдап, қисық ағуы, орта тұсынан 90 градусқа жуық бұрылып алып, оңтүстікке қарай бет алатыны атауына себеп болған. Атап айтқанда моңғол тілінде галжир "қисық", "қыңыр" сөзі Қалжыр гидронимін туғызады.[3]
Географиялық орны
өңдеуШығыс Қазақстан облысы Күршім ауданында. Ұзындығы 122 км, су жиналатын алабы 3200 км2. Бастауын 1500 м биіктікте
Бастауы
өңдеуМарқакөл көлінен алып, Боран ауылының тұсында Қара Ертіс өзеніне құяды. Қалжырдың 38 саласы бар. Бастылары: Ақкеткен, Шұқырқалжыр, Қараағаш, Балақалжыр, т.б.
Гидрологиясы
өңдеуАңғарының басым бөлігі тар, шатқалды. Жаңаауыл ауылынан төменде аңғары 10 – 13 км-ге кеңейеді. Жылдық орташа су ағымы 21,5 м3/с. Суы егін суғаруға пайдаланылады. Төменгі ағысының алабы жайылымдыққа пайдаланылады.[4]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Еркебай Қойшыбаев Қазақстанның жер-су аттары сөздігі — Алматы: "Мектеп", 1985. — 256 б. — 3600 таралым.
- ↑ А.С.Аманжолов Түркі филологиясы және жазу тарихы — Алматы: "Санат", 1996. — 186 б.
- ↑ Бердібек Бияров Жер-су аттарының сөзжасамдық үлгілері — Алматы: "Мемлекеттік тілді дамыту институты", 2012. — 460 б. — 1000 таралым. — ISBN 978-601-7206-35-2.
- ↑ Қазақстан Республикасының табиғаты 3 том, 2 бөлім