Қапсырма (әшекей)

Қапсырма – қамзол , кәзекей, кеудеше тәрізді әйелдердің сыртқы киімінің екі өңірін бір-біріне қаусырып тұратын ою-өрнекті, сіркелі, асыл тасты, асты ілгекті күміс әшекей. Оның астынғы бетіне киімнің екі өңірін бір-біріне бекітетін ілгек орнатылады. «Қапсырма» сөзі қаусыру сөзінен туындаса керек. Оның қазақ зергерлері қаз-келіншектер киімін сәндеу үшін жасаған. Қапсырманы қымбат бағалы металдардан әшекейлеп, бағдарлап, лажылап, сіркелеп, асыл тастардан көз орнатып жасайды. Қапсырма ілмек, сақина тәріздес екі бөлшектен тұрады. Сөйлеу тілінде – қаптырма, қаусырма, тістестірме деп де атайды. Қапсырманың өңірге тағылған екі бөлігінің сыртқы формасы да, бетіне жүргізілетін ою-өрнегі де, ортасына орнатылатын тастары да бірдей болады.

Кейде киімге әсемдік үшін олардың бірнешеуін қатар қадайтын болған. Қамзолдың өңірінен сәл төмен олардың бір жұбын, кейде сәндік үшін бірнеше жұбын қатарластырып тігеді. Зергерлер қапсырмалардың гүл, жапырақ, таңба пішінді түрлерін жасаған. Оның жасауда талшықтап бұрау, өру, тоқу,түйіндеу, өріп шақшақтау, бунақтау, кесек металдарды ізбелестіру сияқты зергерлік әдістер қолданылады. Ел арасында қапсырманың үзбелі, жұмыр, жапырақша, көлемі теңге тәрізді түрлері кездеседі.

Көлемді қапсырмалардың кейде конус, жартышар тәрізді тас салған көзі болған. Жалпақ қапсырмалар өте әдемі таспен немесе сүйекпен өрнектелген.

Қақтаған күмістен және ортасына асыл тас салып соққан түрлері де кездеседі. Сондай-ақ, әшекей-өрнек салынған үзбелі, жұмыр, кейде жапырақша теңге тәрізді етіп, қақтаған күмістен және ортасына асыл тас салып соққан түрлері болады (Дәркімбай Шоқпарұлы. Құлағына таққаны күміс сырға...// Ана тілі газеті. 1994 ж. №9).

Қапсырма түрлері:

Қапсырма түрлері:

• ақық көзді қапсырма – қапсырманың ақық қондырып безеген түрі;
• алтын қапсырма - алтынмен апталған әшекей;
• күміс қаптырма - тааза күмістен соғып ою-өрнек жүргізілген ұапсырма;
• қошқар мүйізді қапсырма – «қошқар мүйіз» өрнегі бар;
• шытыралы қапсырма – әшекейлі қапсырма түрі т.б.

Қазақтың оңтүстік-батысында жасалған бұдан басқа да өте көркем қапсырмалар сақталған. Бұлар үш бөлек ақық тастарын жеке-жеке күміс негізге орнатып, өзара ілгектермен бірігетін етіп жасалған. Әрқайсының астынғы ілгектерінен шынжырлы салпыншақтар және екі шеткісінің жанынан қос шынжыр ілінген. Мұның бәрі әдемілік үшін жасалған. Қапсырманың сымкәптеу тәсілімен оймалы өрнектермен сәнделіп, ортасына асыл тастар орнатылатын өте күрделі және әдемі түрлері болған. (Х. Арғыбаев)