Қарқаралы тас мүсіндері

Қарқаралы тас мүсіндері– түрік қағандығы (VI-VIII ғасырлар) мен қышлақ заманында (VIII - XIII ғасырлар) жасалған тас мүсіндер.

Қарқаралының шығысындағы Ақбастау мен оңтустігіндегі Қызыларай маңынан жиі ұшырасады.

Орналасуына қарай тас мүсіндердің екі түрі кездеседі: түрік қағандығы кезіндегілері тас шарбақтардың күншығыс жиегінде, қыпшақ заманында жасалғандары тас обалардың күнгей етегінде. Түркі кезеңіндегі тас мүсіндер, негізінен, батырларды, қолбасшы-көсемдерді, тақты билер мен абыздарды, жыршылар мен бақташыларды бейнелейді.

Батырлар мен бақташылар мүсіндері жанынан балбалдар тізбегі (200-ге дейін) кездеседі. Бұл мүсіндерде асынған қару-жарағы (қылыш, қанжар, т.б.) мен қолына ұстағанқұты-сауыты бірге қашалған. Хан мен билерге тұрғызылған тас мүсіндердің қолындағы аса таяғы, беліндегі кісесі (кейде айдар) қоса бедерленген. Қышлақ заманындағы тас мүсіндердің жанында балбалдар тізбегі жоқ, әрі ер кісілердің мүсіні қару-жарақпен безендірілмейді. Олар қызтас, қеліншектас, кемпір-тас түрінде де ұшырасады. Көнек не құты ұстаған бақташы мүсіндері кемпіртастармен қатар тұр. Қарқаралы тас мүсіндерінің бет әлпеті, дене мүшелері, асынған қару-жарағы, қолындағы заттары Жылысай тас мүсіндері мен Ерейментау тас мүсіндеріне қарағанда анығырақ жасалған. Қарқаралы маңында кездесетін тарихи ескерткіштер қазақтың ежелгі мүсін өнерінің озық үлгілерінің біріне саналады.