Қатысушы:Аружан Қуантай/зертхана

Биология ғылымының дамуына үлес қосқан Қазақстандық ғалымдар:

Аймақ Жанғалиұлы Жанғалиев – (15.08.1913 ж., Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы Ащысай а.) – биология ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан ғылым академиясының академигі, Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген ғылым қайраткері.

Негізгі ғылыми еңбектері Қазақстандағы жеміс ағаштарының биологиялық алуан түрлілік генофондысын сақтау және оны тиімді пайдалануға арналған. Жанғалиев бақ шаруашылығын жүйеге келтіріп, жеміс-жидек және жүзім ағаштарын өсіру әдістерін жетілдірді. Жанғалиев жеміс-орман ағаштарының селекциясы мен генетикасын зерттеген. 2 рет «Құрмет Белгісі» ордендерімен және медальдармен марапатталған.

Абдулғазиз Ыбырайұлы Жандеркин – (7.11.1905 ж., Қарағанды облысы Қарқаралы қаласы) – биология ғылымдарының кандитаты, Қазақ ауыл шаруашылық академиясының корриспондент мүшесі.

Негізгі ғылыми еңбектері Қазақстанда мал шаруашылығын, оның ішінде қой және ешкі өсіруге арналған. Жандеркин Қазақстанда мал шаруашылығын дамыту жолында зор еңбек сіңірді. Ол қазақтың арқар-меринос қойын шығарғаны үшін бір топ ғалымдармен бірге КСРО Мемлекеттік сыйлығын алды. «Құрмет Белгісі» орденімен және медальдармен марапатталған.

Мұрат Әбенұлы Айтхожин – (29.06.1939 ж., Петропавл, 19.12.1987 ж., Алматы) – кеңестік және қазақ ғалымы: молекулалық биология және биохимия саласындағы маман, Қазақстандағы молекулалық биологияның негізін қалаушы болып табылады.

Жалпы көпбалалы отбасынан шыққан және әрбір бауырлары да ғылымға құштар, ізденімпаз тұлғалар болған. Ғылым жолындағы әрқайсысының болсын айтарлықтай жаңалықтары болған және «балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» демекші Мұрат Айтхожиннің де білім, ғылымға деген қызығушылығы мен ізденімпаздығының туындауына отбасы мүшелерінің орасан зор ықпалы болды деп санаймын. Сонымен қатар, бұл бала ғалымның ғылым жолына келіп, «Дара Ғалым» атануына тікелей оның оқу қабырғасындағы жетекшілерінің тигізген пайдасы да аз емес деп ойлаймын.

Жоғарыда айтып өткенімдей, М.Ә.Айтхожин Қазақстандағы молекулалық биологияның негізін салушы болып табылады. Ол тіршілік құбылыстарының молекулалық негіздерін зерттейді, яғни, генетика, биохимия және биофизика ғылымдарымен тығыз байланысты. Ғалымның жетеістігінің негізі – биологиялық ірі молекулалар (ақуыздар, нуклеин қышқылдары) құрылымын барлық деңгейде зерттеу болып табылады. Ғалымның басшылығымен рибосомалардың құрылымы зерттеліп, соның нәтижесінде рибосомалар мен рибонуклеопротеидтердің(мысалы, вирустар) құрылымында айтарлықтай айырмашылықтар бар екені анықталды. Бұл жаңалық – жануарлар клеткасының цитоплазмасында информосома түрінде болатын ақпараттық РНҚ (аРНҚ) бар екенін көрсетті.

Хамза Жұматов – (15.10.1912 ж., Баянауыл ауданы, Павлодар облысы – 26.05. 1972 ж., Алматы) – ғалым, медицина ғылым докторы, профессор, Қазақстан Ғылым Академиясының академигі, Қазақстанның еңбек сіңірген ғылым қайраткері.

Негізгі ғылыми еңбектері вирустардың молекулалық биологиясы мәселелерін зерттеуге арналған. Жұматовтың жетекшілігімен тұмау вирустарының штаммдары бөлініп алынып, жеке зерттелді. Ол тұмау вирустарынан, полиомиелит ауруларынан вакцина егу арқылы сақтанудың әдістерін ұсынды. Жұматов тұмау вирусын, адам және жануарларда ауру тудыратын вирустардың рибонуклеин қышқылдарын, жұқпалы гепатит ауруын, өсімдіктердің вирустық кеселдерін зерттеді. Жұматов 1-Халықаралық жұқпалы аурулары патологиясы конгресінде (Франция, Лион, 1956) француз тілінде, 1-Халықаралық Африка – Азия дәрігерлерінің конгресінде (Египет, Каир, 1964) баяндамалар жасады. Қазақстан Мемлекет сыйлығының лауреаты. 2 рет “Құрмет Белгісі” орденімен және медальдермен марапатталған. Жұматовқа Гигиена және эпидемиология ғылыми-зерттеу орталығында ескерткіш тақта орнатылған.