Қатысушы:Данияр Олжаев1/зертхана

Нил Деграсс Тайсон (1958 жылы, 5 қазан, Нью-Йорк) - американдық астрофизик, физика ғылымдарының кандидаты, жазушы, ғылымды насихаттаушы.

1996 жылдан қазіргі уақытқа дейін - Манхэттендегі Американдық Табиғат тарихы музейіндегі Хейден планетарийінің директоры. 2006 жылдан 2011 жылға дейін ол PBS арнасында NOVA scienceNOW білім беру телешоуын жүргізді, сонымен қатар The Daily Show, The Colbert Report and Jeopardy! бағдарламаларына жиі қонақ болды.

Өмірбаян өңдеу

Ерте өмірі мен оқу кезеңі өңдеу

Нил Деграсс Тайсон Нью — Йоркте дүниеге келген, ол үш балалы отбасындағы екінші бала. Оның әкесі Кирилл Деграсс Тайсон - әлеуметтанушы, Нью-Йорк мэрі Джон Линдсейдің кадрлар бөлімінің бастығы болған. Анасы Санчита Фелисиано Тайсон - дәрігер геронтолог.

Тайсон ғылыми бағыттағы орта мектепті бітірді (Бронкс, 1972-1976), ол күрес командасының капитаны және мектептің физикалық ғылыми журналының бас редакторы болған. Тайсон жас кезінен бастап астрономияға қызығушылық танытып, оны жасөспірім кезінен бастап оқыды — ақырында астрономия қауымдастығында белгілі беделге ие болды және 15 жасында осы тақырыпта дәрістер оқыды. Тайсон астрономияға қызығушылығы Нью-Йорктегі үйінің (Skyview Apartments деп аталады) жоғарғы қабатқа көтеріліп, айға дүрбімен қарағаннан басталғанын айтты.

Сол кезде Корнелл университетінде сабақ берген астроном Карл Саган Тайсонды Корнеллге қабылдауға тырысты. Журналист Дэниэл Саймонмен сұхбат барысында доктор Тайсон: «Корнеллге жақындаған кезде менің өтінішім менің ғаламды зерттеуге және зерттеуге деген құштарлығыммен толтырылған екен. Қалай болса да қабылдау комиссиясы менің өтінішімді марқұм Саган мырзаның назарына жеткізді, және ол шынымен бастамашы болды және менімен байланысуға сенімді болды. Ол маған өте шабыттандырушы және ең күшті әсер етті. «Саган мырза ғалам сияқты ұлы болды, менің ақылшым ». Бірақ Тайсон Гарвардты таңдады, онда ол физикамен айналысады. Ол бірінші жылы ескек есумен айналысты, бірақ күреске қайта оралып, жоғарғы курста спорттық атақ алды. Тайсон физика бойынша магистратурасын Гарвардтан 1980 жылы алған және Остиндегі Техас университетінде бітіріп, 1983 жылы астрономия магистрі дәрежесін алған. Спорттан басқа (колледжде күрес және ескек есу), ол джаз, балет, Афро-Кариб және латын биін қоса әр түрлі стильде билеуге белсенді қатысады. 1985 жылы Техас Университетінің би командасында өнер көрсете отырып, ол халықаралық турнирде халықаралық латын биі стилінде алтын медаль жеңіп алды.

Ол докторлық бағдарламасын Техас университетінде бастады, бірақ 1988 жылы Колумбия университетіне ауысып, 1991 жылы астрофизика бойынша докторлық диссертациясын алды. Тайсон сонымен бірге NASA-ның білім бөлісу академиясына қатысады.

Мансап өңдеу

Тайсон астрономия бойынша бірқатар танымал кітаптар жазды.

1995 жылы ол Жаратылыстану Журналындағы «Әлем» бағанына үлес қоса бастады. 2002 жылы өзі жазған журнал бағанында Тайсон «Манхэттенхендж» терминін енгізіп, күннің кешке қарай Манхэттен көшелерімен бір бағытта бататын күнін сипаттайтын екі күнді сипаттайды. көше бойымен қараған кезде күннің батуын көріңіз.

2004 жылы ол PBS NOVA Origins сериясының төрт бөлімін жүргізді, сол жылы Дональд Голдсмитпен бірге осы топтамада «Шығу тегі: он төрт миллиард жылдық ғарыш эволюциясы» атты кітап шығарды ( Шығу тегі: он төрт миллиард жылдық ғарыштық эволюция). Ол қайтадан доктор Голдсмитпен 2009 жылдың сәуірінде өткен PBS деректі фильмінде «Телескоптың 400 жылы» баяндауышымен ынтымақтастықта болды.

2001 жылы Президент Джордж Буш Тайсонды Америка Құрама Штаттарының аэрокосмостық өнеркәсібінің болашағы жөніндегі комиссияға, ал 2004 жылы Америка Құрама Штаттарының ғарыштық барлауды жүзеге асыру жөніндегі комиссиясының құрамына тағайындады Саясат), Ай, Марс және одан тысқары Комиссия ретінде танымал.

Көп ұзамай Тайсонға НАСА-ның ең жоғары азаматтық құрметі - «Ерекше қоғамдық қызметі үшін Құрмет медалі» табысталды. Хейден планетарийінің директоры ретінде Тайсон Плутон күн жүйесіндегі тоғызыншы планета деген дәстүрлі пікірге қарсы болды. Тайсон бұл позицияны жалпы сипаттамаларына сәйкес топтастырылған объектілерді бақылағысы келетіндігімен түсіндірді: бөлек жер планеталарын, газ алпауыттарын және Плутонды ұқсас объектілермен бірге және, осылайша, планеталарды қарапайым санаудан аулақ болыңыз. Ол The Colbert Report, The Daily Show және BBC Horizon-қа берген сұхбатында бұл шешім көптеген балалардан келген ашуланған хаттардың көп болғанын айтты. 2006 жылы Халықаралық Астрономиялық Одақ бұл бағаны классификациясын өзгерту арқылы растады, ал енді Плутон ергежейлі планеталарға жатады. Дэниел Симон мырза Тайсонмен болған сұхбатында өзінің көңілі қалғаны туралы былай деп жазды: «Ол кезде біз Хайден планетарийінде онша танымал болмадық».

Тайсон Планетарлық қоғамның вице-президенті, президенті және басқарма төрағасы болған. 2006 жылдан 2011 жылға дейін PBS-те NOVA scienceNOW жүргізушісі болды.

Тайсон жіптер теориясының сыншысы, оның оппозициялық пікірі жолдар теориясының сыналатын шамаларға зиян келтіріп, математикалық болжамдарға шамадан тыс тәуелділігіне негізделген.

Ол 2006 жылы қарашада «Сенімнен тыс» симпозиумында спикерлердің бірі болды.

2007 жылы түрлі-түсті мінезімен, күлкілігімен және ғаламның шексіздігімен қорқуымен танымал болған Тайсон «Тарих» арнасында танымал «Әлем» сериалының тұрақты жүргізушісі болып таңдалды.

2009 жылы ол әзіл-сықақшы Линн Коплицпен бірігіп, «Жұлдызды сөйлесу» атты бір сағаттық радио-шоуды жүргізді. Көрсетілім жексенбі күні түстен кейін Лос-Анджелестегі KTLK станциясында және Вашингтондағы WHFS-де көрсетіледі.

Ғылым симфониясы медиа-жобасына қатысады.

2009 жылы ол әзіл-сықақшы Линн Коплицпен бірігіп, «Жұлдызды сөйлесу» атты бір сағаттық радио-шоуды жүргізді. Көрсетілім жексенбі күні түстен кейін Лос-Анджелестегі KTLK станциясында және Вашингтондағы WHFS-де көрсетіледі. Ғылым симфониясы медиа-жобасына қатысады. 2011 жылы ол 2014 жылдың наурызында премьерасы болған «Ғарыш: ғарыш және уақыт» жетекші деректі сериалының рөліне бекітілді.

Ғылым симфониясы медиа-жобасына қатысады.

2011 жылы ол 2014 жылдың наурызында премьерасы болған «Ғарыш: ғарыш және уақыт» жетекші деректі сериалының рөліне бекітілді .

Тайсон экранда және ойын-сауық бағдарламаларында жиі көрінеді. Ол «Жұлдыздар қақпасы Атлантида» және «Үлкен жарылыс теориясы» серияларында өзін ойнады. Оның архивтік кадрлары «Еуропа есебі» фильмінде қолданылған.

Ғылым симфониясы медиа-жобасына қатысады. 2011 жылы ол 2014 жылдың наурызында премьерасы болған «Ғарыш: ғарыш және уақыт» жетекші деректі сериалының рөліне бекітілді. Тайсон экранда және ойын-сауық бағдарламаларында жиі көрінеді. Ол «Жұлдыздар қақпасы Атлантида» және «Үлкен жарылыс теориясы» серияларында өзін ойнады. Оның архивтік кадрлары «Еуропа есебі» фильмінде қолданылған. DC Comics Тайсоннан Криптонның сипаттамаларына сәйкес келетін планета табуды сұрады. Қызыл ергежейлі LHS 2520 айналасында Суперменнің отанына ұқсас планетаны айналып өтеді. Нил Тайсон комиксте Кларкке Криптонды табуға көмектесуге тырысып жүргенде пайда болды (№14 Action Comics 2012 жылдың 7 қарашасында сатылымға шықты).

Нил ДеГрасс Тайсон сонымен бірге 2016 жылы «Бэтмен - Супермен» фильмінде ойнады, ол фильмде өзін ойнады. Ол Суперменді талқылау сахнасында Кларк Кент жаңалықтарды теледидардан көріп отырған кезде пайда болады. Бұл көріністе ол келімсектер туралы пікірін білдіреді.

2017 жылы ол өзін Super Science Friends анимациялық веб-сериясының үшінші бөлімінде 11-ші Нобель сыйлығының жүргізушісі ретінде көрсетті.

Жеке өмір өңдеу

Нил Нью-Йоркте әйелі Элис Янг және екі баласымен тұрады. Ол шарап сүйгіш, оның коллекциясы «Шарап көрермені» газетінің 2000 жылғы 31 мамырдағы санында, сондай-ақ 2005 жылғы көктемдегі «Жақсы шарап әлемі» басылымында жарияланған. Көпшіліктің пікірінше, Нил атеист, бірақ ол Big Think-тің видеоларының бірінде «агностик» термині оған көбірек сәйкес келеді дейді.

Марапаттары өңдеу

Таңбаланған тізім элементі
Нил Деграсс Тайсон Тайсонның жанкүйері Сет Макфарлейн жасаған Кливленд шоуындағы Кливленд Браун кейіпкеріне шабыт берді. Сет МакФарлейн сонымен бірге Нил Деграсс Тайсонның «Космосына» демеушілік жасады.

Бұрынғы атақтарымен қатар, Тайсон келесі мекемелердің құрметті докторлық дәрежелерін алды: Нью-Йорк Сити Университеті, Доминикан Колледжі, Рамапо Колледжі, Ричмонд Университеті, Блумфилд Колледжі, Солтүстік-Шығыс Университеті, Пейс Университеті, Уильямс Колледжі және Пенсильвания Университеті.

1996 жылы Crain журналы Тайсонды «40 жасқа дейінгі 40» тізіміне енгізді (40 жасқа дейінгі 40 ең жақсы Нью-Йорк тұрғындары).

2000 жылы Тайсон People журналы «ең сексуалды астрофизик» атанды.

2000 жылы 19 қарашада 1994KA астероиды Нил ДеГрасс Тайсонның құрметіне 13123 Тайсон деп өзгертілді.

2001 жылы Колумбия университеті оны «Үздіктер» медалімен марапаттады.

2004 жылы Доктор Тайсон «50 ең маңызды афроамерикандық» зерттеуші ғалымдардың бірі ретінде таңдалды.

2004 жылы Тайсон НАСА-ның ең жоғары азаматтық құрметі - «Ерекше мемлекеттік қызметі үшін» NASA медалімен марапатталды.

2006 жылы space.com Тайсонды «Еңбек етудегі ғарыштық қиялдардың ондығына» енгізді.

Тайм журналы Тайсонды «2007 жылдың ең ықпалды 100 адамы» қатарына қосқан.

2007 жылы Тайсон Клопстег мемориалдық сыйлығының лауреаты атанды.

AAAS-тің ғылыммен қоғаммен байланысы (2007)

2008 жылғы желтоқсандағы санында Discover журналы оны «Ғылымдағы ең жақсы 50 мидың» қатарына қосты.

2009 жылы Тайсон ғарыш қорының Дуглас С. Морроу атындағы қоғамдық жоғарғы сыйлығын алды). Бұл жыл сайын ғарыштық бағдарламалар туралы халықтың хабардарлығын арттыруға үлкен үлес қосқан жеке тұлғаға немесе ұйымға беріледі.

2009 жылы Тайсон американдық гуманистер қауымдастығынан Исаак Асимов атындағы сыйлықты алды. Сыйлық оған 2009 жылдың 5 маусымында Аризонаның Темпе қаласында өткен қауымдастықтың жыл сайынғы конференциясында табысталды.

2015 - АҚШ-тың ҰҒА медалі

Тайсон Нил Стивенсонның 2015 жылы шыққан «Семиевиэ» ғылыми-фантастикалық романының кейіпкері - ғалым және Дюбуа Джером Ксавье Харриске танымал болған прототипі болды.

Йель университетінің құрметті докторы (2018)

Басылымдар өңдеу

Нөмірленген тізім элементі

1993 жылға дейін Тайсон ғылыми журналдарда бірнеше мақалалар жариялады, ал 1994 жылдан бастап ғылыми-көпшілік кітаптар жаза бастады.

Кітаптар өңдеу

Таңбаланған тізім элементі
Нил Деграсс Тайсон, Джон Ричард Готт, Майкл Стросс. Большое космическое путешествие = Welcome to the Universe: An Astrophysical Tour. — СПб: Питер, 2020. — ISBN 978-5-4461-1520-4.

Нил Деграсс Тайсон, Дональд Голдсмит. История всего. 14 миллиардов лет космической эволюции = Origins: Fourteen Billion Years of Cosmic Evolution. — СПб: Питер, 2020. — ISBN 978-5-4461-1576-1.

Нил Деграсс Тайсон. Астрофизика с космической скоростью, или Великие тайны вселенной для тех, кому некогда = Astrophysics in a hurry. — Москва: АСТ, 2017. — ISBN 978-5-17-982975-1.

Space Chronicles: Facing the Ultimate Frontier (2012) ISBN 0-393-08210-5

Нил Деграсс Тайсон. Секреты Плутона = The Pluto Files: The Rise and Fall of America's Favorite Planet. — New York: W. W. Norton & Company, 2009. — ISBN 0-393-06520-0.

Нил Деграсс Тайсон. Смерть в чёрной дыре и другие космические трудности = Death By Black Hole, And Other Cosmic Quandaries. — New York: W. W. Norton & Company, 2007. — ISBN 0-393-33016-8.

Антология лучших эссе Тайсона, напечатанных в Журнале естественной истории (англ. Natural History) под заголовком «Вселенная» (англ. Universe).

Нил Деграсс Тайсон. Небо не предел: Приключения городского астрофизика = The Sky Is Not the Limit: Adventures of an Urban Astrophysicist. — 2-е изд, испр.. — Amherst, NY: Prometheus Books, 2004. — ISBN 978-1-59102-188-9.

Нил Деграсс Тайсон (Соавтор.). Космические горизонты: астрономия на переднем крае = Cosmic Horizons: Astronomy at the Cutting Edge. — New York: The New Press, 2001. — ISBN 1565846029.

Нил Деграсс Тайсон, Чарльз Лиу, Роберт Ирион. Одна Вселенная: дома в космосе = One Universe: At Home in the Cosmos. — Washington, DC: Joseph Henry Press of the National Academy of Sciences, 2000. — ISBN 0-309-06488-0. Книга получила приз «Научная книга 2001 года» Американского института физики.

Нил Деграсс Тайсон. Небо не предел: Приключения городского астрофизика = The Sky Is Not the Limit: Adventures of an Urban Astrophysicist. — 1-е изд. — New York: Doubleday, 2000. — ISBN 978-1-59102-188-9.

Нил Деграсс Тайсон, Чарльз Лиу. Онлайн-книга: Одна Вселенная: дома в космосе = One Universe: At Home in the Cosmos — On Line Version. — Washington, DC: Joseph Henry Press of the National Academy of Sciences, 2000. — ISBN 0-309-06488-0.

Нил Деграсс Тайсон. Настоящее посещение этой планеты = Just Visiting this Planet. — New York: Main Street Books, an imprint of Doubleday, 1998. — ISBN 0-385-48837-8.

Нил Деграсс Тайсон. Вселенная спустилась на Землю = Universe Down to Earth. — New York: Columbia University Press, 1994. — ISBN 0-231-07560-X.

Нил Деграсс Тайсон. Путешествие Мерлина по Вселенной = Merlin’s Tour of the Universe. — New York: Columbia University Press, 1989. — ISBN 0-385-48835-1.

Таңдаулы мақалалар өңдеу

Таңбаланған тізім элементі
«Периметр невежества», англ. Perimeter of Ignorance, журнал Natural History, ноябрь 2005 года.
«Ужас, ужас», англ. The Horror, The Horror. После трагедии 11 сентября 2001 года в Нью-Йорке, Тайсон, проживавший неподалёку от места событий и будучи очевидцем, опубликовал это открытое письмо с описанием увиденного.
«Святые войны», англ. Holy Wars, журнал Natural History, октябрь 1999 года
«В начале», англ. In the Beginning, журнал Natural History, сентябрь 2003 года