Қатысушы:Маржан АК/Гендерлект
 | Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
Гендерлект (ағыл. gender жыныс (dia) lektos диалект) ағыл. genderlect – бір этникалық тіл, ұлттық тіл, социолект көлемінде ер адамдар тілдерімен салыстырғанда əйелдер тілінің лексикалық, эмоциялы-экспрессиялы, грамматикалық, стильдік жəне басқа да ерекшеліктері [1] Бір тіл аумағында əлеуметтік жынысқа – əйелдер мен ерлерге байланысты, олардың əрқайсысының сөз саптауында кездесетін тілдік бірліктер (сөз, сөйлем, сөйлемдер мен сөз тіркесі, фразеологизм, мақал-мəтелдер) гендерлект болып аталады. Гендерлект терминін ғылыми қолданысқа алғаш енгізген – лингвист Дебора Таннен. Бұл термин алғашқыда еркектер мен əйелдердің сөйлеу іс-əрекетіне тəн үнемі болып тұратын, үздіксіз белгілердің жиынтығы ретінде түсіндірілді. [2] Қазақ тіліндегі гендерлік аталымдардың көпшілігі тіркескен я қосарланған сөздер түрінде келеді. Атап айтсақ:
а) əйел гендерлектілері (аталымдары): əйел заты, жесір дауы, жүкті əйел, кіндік шеше, қалың мал, қайын сіңлі, салпы етек, ұзатылған қыз тəрізді тіркесті сөздер, апалы-сіңлілі, бəйбішетоқал, келін-кепшік, кемпір-сампыр, қатын-қыз, қыз-қырқын сияқты қос сөздер;
ə) еркек гендерлектілері (аталымдары): жез мұрт, жігіт ағасы, ер азамат, еркек кіндік, нағашы аға, немере іні, шал адам, аға-іні, əкелі-балалы, жігіт- желең, т.б.