Қатысушы:Alimabazenova/зертхана

Адити - көне үнді құдайлары пантеонына кіретін әйел-құдайы, әйелдік пен аналықтың бейнесі.

Ана көрінісі әлемнің көптеген мифологиясында кең таралған. Түркі мифологиясында ол – Умай-ана, римдік - Венера, ал үнді мифологиясында - Адити. Санкрит тілінен аударғанда (ежелгі үнді әдеби тіл) «шексіз» және «байланыссыз» дегенді білдіреді, яғни «адити» сөзі шексіз және еркін адамды сипаттайды [1]. Сонымен қатар, ол Ведантадағы бастапқы затпен (мулапракрити) байланысты әрі Брахманың (индуизмдегі жаратылыс құдайы) әйелдік нұсқасы ретінде қарастырылады.

Адити туралы алғашқы ескерту біздің дәуірімізге дейінгі 1700-1100 жылдар аралығында Риг Ведада табылған. Риг Веда аңыздарында Адити шамамен 80 рет атап өтілген және оның рөлі бірталай түрде сипатталған [2]. Біріншіден, ол ауаны толтыратын жарықпен байланысты, ол ғаламның жарық энергиясының көрінісі болып саналады. Екіншіден, Адити кейде қайырымдылық рөлін атқарады, құдайлардың ашуын жұмсартады, пана береді және мұқтаждықтан арылтады. Алайда оның басты әрі айқын рөлі құдайлардың анасы ретінде ұсынылған. Адитидің данышпан Кашьяпадан 33 ұлы болған, олардың он екісі Адитьи деп аталған: Варуна, Митра, Арьяман, Индра, Амша, Бхага, Дхатри, Пушан, Твастра, Парджанья, Сурья, Вишну [3].

Дегенмен оның ұлдарының саны, тұлғасы да айқын емес. Мысалы, Ригведа жырлардың бірінде оның ұлдары Варуна, Митра, Арьяман, Дакша, Бхага және Амша болып табылады. Кейде Дакша алынып тасталып, Индра, Савитри және Дхатри қосылады. Бірақ олардың ішінде Варуна бастысы екені және оны «құдай бұйрығының жақтаушысы» деп атайтындығы белгілі. Кейінгі кезеңдерде олардың саны 12-ге дейін көбейді және оларды 12 жыл айлармен байланыстыра бастады. Ал Адити жекеше түрде күннің атын білдірді [4].

Сонымен Адити құдайлардың анасы, Ригведаның жазбаларында оның адамдар мен құдайлар арасында делдал болғандығы, діншіл адамадарға көмектескені және олармен ана жылуымен бөліскені көрсетілген. Сондай-ақ адамдар одан қорғау, өсімтал мал, кешірім, күнәдан арылу және молшылық сұрайды. Аспанда тұратындар Адитиге тиесілі болғандықтан жұмаққа барғысы келетіндер одан көмек пен делдалдыққа жүгінуі керек.

Бірақ Вишну Пураналарында біз оның мәртебесі мен рөліндегі айқын өзгерісті байқаймыз. Онда ол тек Адитьиялардың ғана емес, сонымен бірге барлық 330 миллион құдайлардың анасы деп таналады. Пуранада ол мұхиттар толқыны кезінде сыйлық ретінде аспан билеушісі Индрадан жұп сырға алушының қысқаша рөлінде көрінеді. Сондай-ақ Вишну Пурана оны Дакшаның қызы және Кашьяпаның әйелі, адамзаттың бастауы деп сипаттайды [5].

Деви Бхагавата (Пурана) бойынша, Кришнаның анасы - Адитидің Жер шарындағы көрінісі. Пураналарда Адитидің Дити түріндегі қарсыласы бар, ол - жындардың бір түрі – «даитиас» немесе «асуралардың» анасы болып есептеледі [5].

Ригведа, VIII тарау, 18 жыр [6]:

Құдайлармен бірге, о, Адити,
Кел, уа, бар ауыртпалықты көтеріп жатқан әйел басы
Өз қолдауын мен қорғауын беретін, барлықтарына сүйікті әйел-құдай!

Адити, күндіз малымызды ұстасын,
Адити, түнде турашыл болсын,
Адити әрдайым қайғыдан сақтасын, батылдықты берсін!

Ригведа, X тарау, 72 жыр [6]:

Жер аяғы жоғары қарай созылған тіршілік иесінен туылды.
Жерден дүниенің жағы пайда болды.
Дакша Адитиден туды,
Ал Дакшадан Адити.

Адитидің сегіз ұлы,
Оның денесінен шығады.
Жетеуімен ол құдайларға қосылады
Ал Мартанды ары тастайды.