Урада 19 ғасырдың ортасында ағылшын археологтары ең бірінші масштабтық қазуды бастады және әлемде ең ескі цивилизацияның іздерін байқады. Ол жер Шумерліктердің жері болған және Шумерліктер сынаны, гончарлық дөнгелекті және суару жүесін ойлап тапқан. Ол жерде керемет хандық жерлеу табылған. Оған шамамен б.з.б. 3500-ден 2300 жылға дейін болған. Ол жерлеуге жол барған. Бірақ оны археологтар таппаған.
20 ғасырдың басында бастаған қазу нәтижесінде археологтар склепке кіретін жол тапты. Оны қылыш пен найзаға қаруланған екі жауынгер қорғаған. Жауынгерлердің басында қуыпталған бас киімдер болған, денесінде киіз жамылғы. Жамылғылар күміс белгішелермен қыстырылған. Ол ең бірінші тоналмаған хандық жерлеу болған. Оның орналасқан жері Месопотамии.
Кейннен орнатылды жауынгерлерде бұқаларда өлтірілді. Шамамен оларды улы сусынмен уландырды. Өзінің ханын жоқтап жауынгерлер өз еркімен у сусынды ішіп қойды. Ескі салттық бойынша жауынгерлер өзінің ханын анау өмірде қорғауы керек еді.
Содан соң склепте бір неше әйелдің скелеттері болды денелері шіріген қымбат киімде киіліп тұрды. Мүмкін олар өлген ханның әйелдері мен жақын туыстары. Оларда өлімді өз еркімен қабыл алған.
Археологтар склепте алтын және күмістен жасалған әр түрлі жануарлардың мүсіншелері, ыдыстар, жауынгерлік қарулар соның ішінде қанжарлар, найзалар және зергерлік бұйымдар табылды. Бұл өнімдердің барлығы керемет шеберлік таралыммен көрінді және сол заманның шеберлері алтын, күміс, мыс сияқты нәзік металмен қолдана алғанына куә болды.
Склептың бір бұрышында археологтар кірпіштен төселген қабірді байқады. Тұғырда әйел адамның сүйектері табылды. Оның киімі жамылғыдан, лазурит-бисерінен тоқылған. Ол жерде сол әйелдердің бұйымдары жатырды монщақтар сырғалар алтыннан жасалған. Дуалдардың жанында алтын және күміс ыдыстар тұрды. Склепте музыкалық аспаптар оның ішінде 2 арфа, ағаштан жасалған және қасиетті бұқалар мен әсемделген. Оларды Ирактан Еуропаға музейге экспанат қылды. Аса назар арфадағы буқаның басы алады. Ол бас жіңішке алтын пластинадан жасалған. Басы лазуриттен жасалаған жүнмен қапталған, ол Шумерліктердің ішінде аса танымал болатын. Табылған балшық тақтайларында барынша қымбат алтын емес лазурит тасы болған, ол тастың әдемілігімен және қасиеті күшті болған. Шумерліктер сенген ол тан қаларлық көк түсті тас адамды құдай сияқты етеді деп.
Бірақ қайжақтан шумерліктерде алтын, күміс, мыс болған ? Геологтардың зерттеуі бойынша Месопотамида метал кендерінің орны жоқ. Бірақ археологтардың қазу кезінде оларға тек алтын, куміс, мыстан өнімдер емес және қорғасыннанда кездесті.
Осыдан қортынды жасауға болады, шумерліктер белсенді тауар алмасумен айналысқан басқа елдермен көбнесе Индиямен. Теніздің арғы жағындағы саудагерлерге жүн, мата, дән, балық берген ал олар керекті бағалы металдарын алған. Олар шебрлердің қолына түсетін болған. Мүмкін шеберлер бағалаы заттарды және қымбат бұйымдарды қыдырып жүрген әулеттердің өтініші бойынша жасайтын. Әсіресе бағалы бұйымдарын қимай егелері өлген соң өзімен бірге алып қалады.
