Қойлыбай бақсы

Қойлыбай – есімі аңызға айналған бақсы.

Ш.Уәлиханов Қойлыбайды “бақсылардың бақсысы әрі пірі” десе, Ә.Марғұлан “Қорқыттың қобызын, оның сарынын ең алғаш рет мирас еткен кісі – Қойлыбай бақсы. Ол Қорқыттың шәкірті болып саналады” деген пікір айтады. Ә.Диваев хатқа түсірген “Бақсы” жырындағы аңыз бойынша, Қойлыбайдың төрт батыр ұлы және бес мың жыны болған.

Халық аңызында Көкжарлы Барақ батыр өтінген соң, Қойлыбай ат бәйгесіне қобызын қосады. Жарыс болатын жерге алдын ала келіп, қобызын үлкен сексеуілге байлатқан Қойлыбай бәйге аттарының шаңы көрінгенде қолына қылышын алып, бақсылық ойынын бастап, сарын айтады. Кенет қатты дауыл тұрып, ысқырған жел соғады. Көп ұзамай, дауыл ортасынан алғашқы аттар көрінеді, алдында сексеуіл сүйреткен Қойлыбайдың қобызы келеді. Шаңды дауыл мен қызыл жел Қойлыбайдың Көкаман атты жынының күші еді. Бәйгеге қобыз қосу үрдісіне қарап, Қойлыбай өмір сүрген кезең Қорқыт заманына сай келеді деген тұспал жасауға болады. Қойлыбай туралы Ш.Уәлиханов зерттеулерін негізге ала отырып, М.Жұмабаев “Қойлыбайдың қобызы” атты дастан жазды.