Қуандық дәлізі

Қуандық/Орынбор дәлізі — Орынбор облысы Қуандық ауданың (кейде көрші Гай ауданында) белгілеу үшін пайдаланылатын геосаяси термин. Мынадай екі мағынада қолданылады:

1. Ресейдің Европалық және Азиялық бөліктерін, оның орыстары көп облыстарын байланыстыратын аумақ ретінде;
2. Орынбор облысының орталық және шығыс бөліктерін байланыстыратын аумақ ретінде;

Оңтүстік Оралдың саяси картасындағы Қувандық дәлізі

Бірінші мағынасында ресейлік "патриоттық" бағыттағы алармист-саясаткерлер арасында 1990 жылдары КСРО-ның ыдырауынан соң Орынбор облысы шекаралық аймақ болған соң аса танымал болды. Бұл мағынада тәуелсіз Қазақстан мен Ресейдің бір мұсылман-түркі халқы тұратын федералды республикасы - Башқұртстан арасында тар "маңдайшаның" болуы Ресейдің тұтастығының сақталуының шарты ретінде қарастырылды. Басқа жағынан Башқұртстанның жеке шенеуніктері Қуандық коридорын мұсылман халықтарын ажырататын "империялық анклав" ретінде пікір білдірді.

Екінші мағынасы кейінірек шыққан және бейтарап болып табылады және де қазіргі кітаптарда, оқулықтарды және өңірлік маңыздағы жарияланымдарда қолданылады.

Тарихы

Қуандық коридоры формальды түрде 1935 жылдын наурыз айында Зианчур ауданы (Кіші Башқұртстанның перифериялық аудандарының бірі) Башқұрт АКСР құрамынан Орынбор облысы құрамына өткенде пайда болды. Бұл Қазақстан мен Башқұртстан арасындағы 1919 (автономияллық Башқұртстанның жариялануы)-1920 (Қазақстанға Орынбор губерниясының қосылуы) жылдардан болған ортақ шекараның жойылуына әкеп соқтырды.

1924 жылы Орынбор мен Қазақстанның бөлінуі болып, содан бері 10 жылдай Орынбор облысы өзінің жаңа келпетін қалыптастырды. Қуандық коридорының оның құрамына берілуі облыс территориясын шығыс аудандар арқасында айтарлықтай арттырды

1930 жылдардың ортасында КСРО-ның барлық территориясында коммунистердің толық бақылауы жағдайында Қуандық коридоры қазақ-башқұрт бірлігіне нақты қарсы салмақ? болып қарастырылғандығы екіталай.

Бұндай бірлік гипотетикалық түрде шынымен тоталитарлық мемлекет жақтастарын қорқытуы мүмкін болса да, 1991 жылға дейін Қуандық коридоры деген сұрақ қойылмады және саяси мазмұны болмады.

Әдебиет

• http://idel-ural.org/archives/%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B9-%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%8C-%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%BA%D1%83%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9/