Қызылтаспа

Қызылтаспа, Құстаран (лат. Polygonum aviculare) – тарандар тұқымдасына жататын сабақтары жайылыңқы, 30 см-ге дейінгі биіктікте өсетін жапырақтары сопақтау, немесе қияқ тәрізді бір жылдық шөп тектес өсімдік. Гүлшоғыры ірілеу, ұзындау, ұшы үшкірлеу келеді. Маусым айынан бастап бүкіл жаз бойы гүлдеп тұрады. Көпшілігі тамыз айының екінші жартысында пісіп жетіледі, гүлдері жасыл түсті. Қазақстанның барлық жеріне кең тараған.

Қызылтаспа Құстаран
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар Сабы: Caryophyllales Тұқымдасы: Polygonaceae Кіші тұқымдасы: Polygonoideae Тегі: Polygonum Түрі: P. aviculare
Екі-есімді атауы
Polygonum aviculare L. 1753

Химиялық құрамы

Қызылтаспа гүлдеген шағында 8,9 пайыз күлдер, 4,4 пайыз протеин, 2,8 пайыз май, 5,3 пайыз клетчаткалар, 4,4 пайыз азотсыз заттар, илік заттар, шайырлар, балауыз қанты, авикулярин глюкозиды, флавондар, 8 мг пайыздай каротин, 120 мг пайыз С витамині, К витамині, аздаған эфир майы кездеседі. Тамырында оксиантрахинондар бар.

Қолданылуы

Дәрі жасау үшін медицинада оның жер үстіндегі бөлігін пайдаланады. Ғылыми медицинаның акушерлік-гинекологиялық тәжірибесінде қызылтаспа препараты әртүрлі жағдайларға байланысты жатырдан аққан қанды тоқтатып, оның қайталан анатомиялық жағынан бастапқы қалпына келуі үшін қызмет атқарады. Экспериментті деректерге қарағанда бұл өсімдіктің шөбінен алынған препараттар қан тамырының қабілетін арттырып қысымын төмендетеді, демалыс қозғалыстарының амплитудасы мен өкпенің желдену көлемін арттырады, жатыр бұлшық етінің тонусын көтереді. Препаратта флавонол глюкозидінің біраз мөлшерде кездесетіндігіне байланысты (диурезді) несеп бөлуді жақсартады. Халық медицинасында қызылтаспаны бүйрек, бауыр, қарын қатары, іш өту қуықтың ескілікті қатарымен жарақатына пайдаланады. Сондай-ақ оны организмде заттар алмасуы бұзылғанда, өкпе туберкулезімен, бүйрек-тас ауруларымен, нефрит, нефроз,пиэлит, циститпен сырқаттанған жағдайда да жиі қолданады. Ал артериосклероз ауруымен ауырғандар қызылтаспаға уқырықбуынды, арыстан құйрықты, гүлшетенді, ошағанды қосып пайдаланады. Қызылтаспамен қуық қатарының ескірген түрін де емдемейді. Кейбір дәрігерлер қызылтаспаның гипрохромдық анемия мен өкпе туберкулезін емдеудегі терапевтік тиімділігіне қатты ден қояды. Шығыс медицинасында қызылтаспа ыстықты төмендететін, несеп жүргізетін, қабынуларға қарсы қолданылатын, глист құрттарын шығаратын және нерві әлсірегенде, аурудан және кәріліктен әлсіздегенде тонус көтеретін дәрі ретінде қолданады. Сол сияқты терінің кейбір ауруларына жағатын май ретінде де пайдаланылады. Тропикалық безгекпен ауырғандар қызылтаспа шөбінен жасалған қайнатындыны ішеді. Қызылтаспа шөбін ыстық суға бөктіріп геморрой түйіндеріне, қабынған тік ішекке жапсырып басады. Көне заман фармакологтары бұл шөпті жараны жақсы жазатын дәрі қатарында санаған. Олар: "Қандай да болсын жараны жазып, қан ағысын баяулатады, тіпті қан ағысын әсіресе қан қақыртуды тоқтатады. Іш өткенде де нәтижелі емдейді" - деп жазады.