Қызыл қан көрсеткіштері

Қанда гемоглобин деңгейі төмендейді. Қалыпты жағдайда гемоглобин деңгейі ер кісілерде 130 - 160 г/л, ал әйелдерде 120 - 140 г/л, жүктілерде 110 г/л жоғары.
Қанда эритроциттер саны кемиді. Қалыпты жағдайда эритроциттер саны ер кісілерде 4,0х1012/л – 5,1х1012/л, әйелдерде 3,7х1012/л – 4,7х1012/л.
Қанда эритроциттегі гемоглобиннің орташа мөлшері (ЭГОМ) төмендейді. Қалыпты мөлшері 24-33 ПГ құрайды
Гемограммада (қан жұғындысында) боз эритроциттер табылады. Айқын анемия кезінде анизоцитоз бен пойкилоцитоз, микроциттердің басым келуі анықталса, кейде сақина тәрізді эритроциттер (анулоциттер) және эритроциттердің үздіктері (шизоциттер) де кездеседі (2- сурет). Қан көп кеткен жағдайда орташа ретикулоцитоз болуы мүмкін. Лейкоциттер мен тромбоциттер саны қалыпты болады (өте терең және ұзаққа созылған анемияларда төмендеуі мүмкін).

Темір тапшылық анемиясының қан суреті

Миелограммада (сүйек миында) эритроид өскінінің орташа гиперплазиясы табылады. Созылмалы анемияда темір қорының кемуіне байланысты алдымен эритропоэз белсенеді, ал кейін тежелумен алмасады (сүйек миының гипорегенераторлық күйі). Сүйек миында сидеробластар саны (темір түйіршіктері бар эритронормоциттер) айтарлықтай төмендейді немесе арнайы бояумен қарағанда темір түйіршіктері мүлдем болмайды. Миелограмма темір тапшылығын дәл анықтауына қарамастан, науқас үшін өте қолайсыз, сондықтан қазіргі кезде қолданылмайды.

Темір алмасуы көрсеткіштерін анықтау

Қан сарысуындағы темір деңгейін Био-Ла-Тест «Темір» (Чехия) жиынтығы көмегімен анықтайды. Қалыпты жағдайда сарысулы темір ер кісілерде 13,0 – 30,0 мкмоль/л, ал әйелдерде 11,5 – 25,0 мкмоль/л.
Темір тапшылығында ол төмен, кейде қалыпты болуы мүмкін. Осы зерттеуді жүргізер алдында зерттелуші адам 7 күн бойында темір препараттарын қабылдамауы қажет.
Қан сарысуындағы трансферрин анықтау иммунохимиялық әдістің радиалды иммунодиффузия түрімен іске асады. Темір тапшылы күйлер кезінде трансферрин мөлшері жоғары болады. Қалыпты жағдайда ол ерлер мен әйелдерде 3,0-3,3 г/л құрайды.
Трансферриннің темірге қанығу коэффициенті
Темір тапшылық күйлерінің диагнозында маңызды туынды көрсеткіш болып трансферриннің темірге қанығу коэффициенті (ТҚК) саналады және ол келесі формула бойынша есептелінеді:

ТҚК (%) = (Ax100):Bх1,37х0,18;

мұнда А – сарысулық темір концентрациясы, мкмоль/л;
В – сарысулық трансферрин концентрациясы, мг/100мл;
1,37 – коррегирлеуші фактор; 0,18 – қайта есептеу коэффициеті.
Қалыпты жағдайда трансферриннің темірге қанығу коэффициенті 16-40 %.
Қан сарысуындағы ферритин ағзадағы темірдің қорға жиналуының ең хабарлы және сезімтал көрсеткіші болып саналады. Оны анықтау үшін радиоиммунологиялық, иммунорадиометрлік және соңғы жылдары негізінен иммуноферменттік әдісінің талдауы қолданылып жүр. Қалыпты жағдайда қан сарысуындағы ферритиннің мөлшері әйелдер мен ер кісілерде 20-220 нг/мл. ТТА критерийі ретінде СФ 12 нг/мл, ЖТТ – 20 нг/мл төмен болуы қабылданған.
Десфералдық тест – науқастың бұлшықетіне 500 мг десферал егеді, содан соң тәуліктік несепте темірдің мөлшерін анықтайды. Десферал – қордағы (ферритин мен гемосидериндегі) темірмен байланысу қабілеті бар және темірді несеппен шығаратын актиномицеттердің тіршілік өнімдерінен тұратын жиынтықтар. Дені сау адамда темір қоры қалыпты болған кезде тәуліктік несептегі десферал 0,6-1,6 мг құрайды. Темір қоры азайғанда бұл көрсеткіш төмендейді (0,4 мг және одан аз).

Диагноздық критерийлер

Жасырын алды темір тапшылығының диагноздық критерийлері:

• анемия жоқ, гемоглобин деңгейі қалыпты;
• сидеропениялық синдром жоқ, себебі тіндік темір қоры сақталған;
• сарысулы темір деңгейі қалыпты;
• қорда темір азайған, сарысулы ферритин деңгейі төмен, десфералдық тест көрсеткіші кеміген, сүйек миында сидеробластар 20 % азайған.

Жасырын темір тапшылығының диагноздық критерийлері:

• анемия жоқ, гемоглобин деңгейі қалыпты;
• тіндік темір қорының кемуіне байланысты сидеропениялық синдромның клиникалық белгілері бар;
• сарысуда темір деңгейі төмен, трансферрин жоғары, трансферриннің темірге қанығу коэффициенті төмендеген;
• темір қоры – сарысулы ферритин деңгейі төмендеген, десфералдық тест көрсеткіші кеміген, сүйек миында сидеробластар 15 % азайған.

Темір тапшылық анемиясының диагноздық критерийлері:

• гемоглобин деңгейі (ДДҰ ұсынысы бойынша ерлерде – 130 г/л, әйелдерде – 120 г/л-ден) төмендеген және эритроциттер саны азайған, эритроциттер санына қарағанда гемоглобин деңгейінің айқын төмендеуі тән;
• эритроциттегі гемоглобиннің орташа мөлшері кеміген;
• реңдік көрсеткіш азайған (ТТА негізінен гипохромды анемия);
• эритроциттер бозғылт боялады және ортасы ақшылданады;
• қан жұғындысында микроциттер басым келеді, анизоцитоз (эритроциттер көлемдерінің әр түрлігі) және пойкилоцитоз (эритроциттер пішіндерінің әр түрлігі);
• айқын анемия кезінде лейкопения, кейде көп қан жоғалтқан жағдайда тромбоцитоз болуы мүмкін;
• айқын анемияда эритроциттердің тұну жылдамдығы артуы мүмкін (ЭТЖ 20-25 мм/сағ);
• тіндік темір қорының бос қалуына байланысты сидеропениялық синдром айқын бұзылыстармен көрінеді.

Ажыратпалы диагнозы

Темір тапшылық кезеңдерінің ажыратпалы диагнозы

Темір тапшылығы кезеңдеріне байланысты клиникалық-зертханалық мәліметтердің ажыратпалы белгілері кестеде берілген.
ТТА басқа да гипохромды анемиялармен: темірді қайта таралу, темірге қанығу, тиреопривтік (қалқанша безінің гипофункциясы), гетерозиготалы талассемиямен ажырату қажет.