Қыз ұзату салттары
Қызды ұзатар кезінде мынандай салт - дәстүрлер жасалады:
Құдалар келе жатқан кезде есік алдына екі адам арқан тартады, арқан тартқан адамдарға құдалар жағы өз жоралғысын (орамал, мата, ақша) береді.
Құдалар есіктен кіріп амандасқаннан соң қыздың екі жеңгесі жігітті отқа май құйғызуға алып кетеді. Отқа май құйғызғанан соң жігіт жоралғысын (көбіне ақша, моншақ анау-мынау ұсақ түйектер) береді.
Құдалар жайғасып алғасын, болашақ келіндерін таныстырады. Оған құдағи көрімдігін беруге міндетті. Жастарға бір бөлек үлкендерге бөлек дастарқан жасалады.
Тамақтарын ішіп алғасын қоржын ашуға кіріседі. Бірінші кезекте, өлілер риза болсын деп босағаға ер адамның костюмін қыстырады. Сонан соң қызға әкелінген сырға салынады. Оның қыздың құлағына енесі салады.
Қыздың өлі тірісі деп бір мал әкеледі. Көбіне қой немесе жылқы әкелінеді. Әкелінген киіттер беріледі, негізі алдын ала келісіп алынса аттарын атап береді. Көбіне алтын заттарын береді. Қыздың анасына "ана сүтінің" ақысы мен құдағи қоржын табыс етіледі. "Ана сүтінің" ақысына көбіне анасына жеке алтын зат алып береді. Құдағи қоржынның ішіне піскен ет, тәттілер, арақ-шарап салады. Қоржынның сырты сақина, білезік, моншақтармен көмкеріледі. Оларды қоржынды ашқан қыз жақтың кісілері бөлісіп алады. Соңында қыздың анасына "қыздың қалыңы" деп ақша беріледі. Бұл ақшаны бұрындары қалың мал деп атаған. Ары қарай той жалғасады.
Етке отырған кезде күйеу бала сыбағасы төс тартылады. Төс тартылған табақты қайтарып берген кезде жігіт ішіне ақша салып береді. Үлкендер жағына бауыр асату басталады.
Құда, құда дегізген,
Құйрық бауыр жегізген.
Айналайын баладан,
Құдасы бар дегізген,
- деп құдаларға бауыр асату басталады. Бауыр асатуда бауыр мен құйрық май ортасына қатық жағып бір бірден құалардың бәріне таратып шығады. Бауырдан жеген құдалар табаққа ақша салады.
Дастарқанда отырыс біткесін қыз жақтары құдаларына киіттерін кигізеді. Сонан кейін, қызды алып кетерде қыздың аяқ кимін тығып қояды. Қыздың аяқ кимін күйеу бала жеңгелерінен сатып алады.
Ары қарай той көбіне той залында жалғасады. Қызды соңында үлкендердің батасын беріп ақ мата бойы мен шығарып салады. Қызды артына қаратпай алып кету керек. Көп қыздар қоштасарларында сыңсу айтады. Сыңсы- қыздың ата-анасымен, туыстарымен қоштасу жыры. Бірақ, қазір көп ешкім айтпайды. Мында толығырақ танысуға болады екен.
Осылай қызды ұзатып салады. Менің жазғаным сырға салу, құда күту мен ұзату тойын бір күнде жасалғанда жасалатын салт- дәстүр. Жалпы қыз ұзату осы ретпен іске асады. Айтпақшы, бұл дәстүр Алматы мен Алматы облысына тән жазылған. Шымкент жақта басқаша болуы мүмкін. Нақты анықтамалар мен барлық дәстүрді мына жерден көрсеңіздер болады екен.